Χωρίς Εργασία

Ο πλούτος που παράγεται καθημερινά ανά την υφήλιο αρκεί για να θρέψει και να καλύψει πλήρως τις βασικές υλικές ανάγκες του πληθυσμού της γης αλλά και ακόμα μεγαλύτερου πληθυσμού. Κάτι τέτοιο όμως θα απαιτούσε ένα άλλο παραγωγικό μοντέλο και σχεδιασμό σε ρήξη με τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής

του Γιώργου Μιχαηλίδη

Διαβάζοντας το πρόβλημα της ανεργίας ανάποδα

Σε διαδήλωση νέων κατά της ανεργίας που έγινε πρόσφατα στην πρωτεύουσα Ραμπάτ του Μαρόκο, τέσσερις νέοι αυτοπυρπολήθηκαν όταν η αστυνομία προσπάθησε να σταματήσει τον ανεφοδιασμό με τρόφιμα των διαδηλωτών που είχαν καταλάβει μέρος του πανεπιστημίου.

Τα μέσα ενημέρωσης μετέδωσαν ότι επρόκειτο για νέους πτυχιούχους, μια κατηγορία που μαστίζεται από την ανεργία στο Μαρόκο και πρωταγωνίστησε στις διαδηλώσεις του Γενάρη. Πρόκειται για μία ακόμα αντίφαση του καπιταλισμού, ο οποίος δεν μπορεί να αξιοποιήσει το επιστημονικό δυναμικό που οι ίδιες του οι δομές παράγουν. Το φαινόμενο της ανεργίας και της υποαπασχόλησης είναι πλέον σχεδόν παν-κοινωνικό. Σε πολλές χώρες του κόσμου -αν λάβουμε υπόψη μας τα πραγματικά νούμερα και όχι τα επίσημα στοιχεία και προσθέσουμε ανήλικους και ηλικιωμένους- θα διαπιστώσουμε ότι περίπου ο μισός πληθυσμός δεν εργάζεται, τουλάχιστον όχι σε αυτό που λέμε πλήρη απασχόληση. Και όμως! Ο πλούτος που παράγεται καθημερινά ανά την υφήλιο αρκεί για να θρέψει και να καλύψει πλήρως τις βασικές υλικές ανάγκες του πληθυσμού της γης αλλά και ακόμα μεγαλύτερου πληθυσμού. Κάτι τέτοιο όμως θα απαιτούσε ένα άλλο παραγωγικό μοντέλο και σχεδιασμό που όμως είναι σε ρήξη με τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής. Υπό το πρίσμα μιας αντικαπιταλιστικής λογικής στην παραγωγή και τη διανομή των αγαθών, σε ρήξη με τη λογική του κέρδους, θα μπορούσαμε να εργαζόμαστε όλοι λίγες μέρες, λίγες ώρες και να διαθέτουμε περισσότερο ελεύθερο χρόνο για τη ζωή πέρα απ’ την εργασία.

“Παράγοντας” ανέργους. Μια καπιταλιστική ιστορία.

Εντούτοις, αυτή δεν είναι η σημερινή κατάσταση. Η ανεργία στον καπιταλισμό είναι συνδεδεμένη με την ανθρώπινη εξαθλίωση. Όπως γράφει ο Σλαβόι Ζίζεκ: «Είναι η ίδια η επιτυχία του καπιταλισμού (μεγαλύτερη αποδοτικότητα, αυξημένη παραγωγικότητα κτλ) που παράγει την ανεργία, καθιστώντας όλο και περισσότερους εργάτες άχρηστους: αυτό που θα έπρεπε να είναι ευλογία – λιγότερο αναγκαία βαριά εργασία – μετατρέπεται σε κατάρα». Η ανεργία, ως δομικό στοιχείο του συστήματος, αξιοποιείται από την εξουσία για να πειθαρχήσουν οι εργαζόμενοι, για να συμπιεστεί το εργατικό κόστος αλλά και για να δημιουργηθούν εμφύλιοι μες στην εργατική τάξη. Ταυτόχρονα οι άνεργοι όχι σαν αριθμοί αλλά σαν άνθρωποι οδηγούνται στο περιθώριο της κοινωνίας. Αυτό συμβαίνει είτε αναγκάζονται να μεταναστεύσουν από διαλυμένα κράτη, είτε εξαθλιώνονται οικονομικά και ψυχολογικά σε κράτη με λειψή πρόνοια, είτε συντηρούνται με επιδόματα στις χώρες με ισχυρές δομές κοινωνικής πρόνοιας (Γερμανία, Ολλανδία). Ακόμα όμως και στις τελευταίες, είναι αμφίβολο για πόσο θα μπορεί να παρέχεται ένα στοιχειωδώς ικανοποιητικό επίπεδο διαβίωσης για τους ανέργους. Έτσι, η ανεργία από όπλο στα χέρια των εργοδοτών μπορεί κάλλιστα να μετατραπεί σε ανεξέλεγκτη μεταβλητή που θα προκαλέσει κοινωνικές εκρήξεις.

Μαζί στην κρίση, χώρια στα σωματεία

Κάτι τέτοιο όμως προϋποθέτει και ένα άλλο εργατικό κίνημα που θα θέτει πιο βαθιά και συνολικά τα ζητήματα της εργασίας. Η σημερινή συνδικαλιστική γραφειοκρατία όχι μόνο δεν το κάνει αυτό αλλά αφήνει έξω απ’ τα περισσότερα σωματεία τους άνεργους και τους ημι-απασχολούμενους συμβάλλοντας έτσι στην περιθωριοποίησή τους. Δεν έκανε τίποτα για να παρεμποδίσει τις ελαστικές μορφές απασχόλησης και ενώ η κατάσταση απαιτεί πολύ πιο αναβαθμισμένη αιτηματολογία, οργάνωση και δράση δίνει τη μάχη με τα παλιά όπλα. Ας δούμε την κατάσταση στην Ελλάδα. Στη χώρα μας, η επίσημη ανεργία έχει σκαρφαλώσει στο 18,2% τον Οκτώβριο του ’11 (5% πάνω σε σχέση με ένα έτος πριν) ενώ στις νέες γυναίκες ξεπερνάει το 30%. Χαρακτηριστικά είναι τα ποσοστά ανεργίας μεταξύ των νέων κατόχων μεταπτυχιακών ή διδακτορικών τίτλων (άνω του 16%) τους οποίους έρχονται να συναντήσουν βιομηχανικοί εργάτες κοντά σε ηλικία συνταξιοδότησης και μικρομεσαίοι των οποίων οι επιχειρήσεις έκλεισαν λόγω κρίσης. Μαζί στις ουρές του ΟΑΕΔ λοιπόν υποψήφιοι διδάκτορες και ανειδίκευτοι εργάτες! Εδώ υπάρχει μια ενδιαφέρουσα παράμετρος. Είναι τέτοια η φύση της κρίσης κι οι αλλαγές που συντελούνται στον εργασιακό χάρτη ώστε ανεξάρτητα απ’ τα προσόντα τους, οι άνεργοι να ταυτίζονται ως προς τη ζοφερή προοπτική που τους περιμένει. Χρόνια ανεργία, μετανάστευση, υποαπασχόληση ή δουλειά με 500-600 ευρώ (συχνά ανασφάλιστη) ανεξάρτητα, σε μεγάλο βαθμό, απ’ το επίπεδο εκπαίδευσης και τον βαθμό εξειδίκευσης του καθενός.

Για ένα χειραφετητικό κίνημα εργαζομένων κι ανέργων

Μια τέτοια κατάσταση απαιτεί νέες προσπάθειες ενάντια στις αδυναμίες και τα όρια του εργατικού κινήματος των τελευταίων δεκαετιών. Στην Ελλάδα, η πρώτη πορεία ανέργων που έγινε στις 15 Δεκέμβρη, χωρίς την στήριξη των ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ, αποδεικνύει ότι το ζήτημα της ανεργίας μπαίνει στην ημερήσια διάταξη. Ο δρόμος που έχουμε να διανύσουμε είναι μακρύς αλλά οι 2.000 που διαδήλωσαν στο κέντρο της Αθήνας ήταν η αρχή. Ήδη προγραμματίζεται νέα διαδήλωση ενώ δημιουργούνται επιτροπές ανέργων σε σωματεία και γειτονιές. Οι άνεργοι δεν έχουν άλλο συμφέρον παρά την ανατροπή αυτής της εξουσίας, μέσα από τον κοινό αγώνα, την οργάνωση κι την αλληλεγγύη με όλους τους εργαζόμενους. Για να διεκδικήσουμε τον πλούτο που μας έκλεψαν το κεφάλαιο και οι κυβερνήσεις του.

Δημοσιεύτηκε στο αφιέρωμα στην ανεργία,  των Αναιρέσεις #17 που κυκλοφορούν.

 ΠΗΓΗ