Μια απόφαση χωρίς λογική

Ελλάδα 2011: Μία ευρωπαϊκή χώρα χωρίς Γεωλογικό Ινστι­τούτο Ερευνών. Και πώς θα μπορούσε να είναι κάποια άλ­λη χώρα εκτός της Ελλάδας; Αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα του 2011 είναι πρωτοφανές. Είναι μια απίστευτη από­φαση – προϊόν της Επιτροπής για τις καταργήσεις φορέων του Δημοσίου που «δεν χρειάζονται» – η οποία λει­τουργεί με την ευθύνη του αντιπρόε­δρου της κυβέρνησης Θ. Πάγκαλου. Σύμφωνα με αυτήν, κρίνεται ότι το ΙΓΜΕ πρέπει να κλείσει και οι εξειδικευ­μένες επιστημονικές εργασίες να εκτε­λούν «διάφορες υπηρεσίες» του δημό­σιου τομέα!

Οι αιτίες που οδήγησαν στη λήψη αυτής της άδικης και χωρίς λογική απόφασης – η οποία καταργεί τον φορέα έρευνας, παρακολούθησης και μελέτης των ορυκτών πόρων της χώρας μας, ύστερα από αρκετούς μήνες διαβου­λεύσεων – είναι ουσιαστικά τρεις:

♦ Η οικονομική συγκυρία και οι πιέ­σεις της τρόικας για γενική μείωση του κράτους.

♦ Η άγνοια για την 60χρονη προ­σφορά του ΙΓΜΕ.

♦ Οι πιέσεις τρίτων για το κλείσιμο του ΙΓΜΕ, με λάφυρα τα προγράμματα του ΕΣΠΑ (16-20 εκατ. ευρώ).

Η Ελλάδα είναι μια χώρα με πολύ­πλοκη γεωλογική δομή, με πλήθος νησιών και με τεράστια παράκτια ζώ­νη, σε σχέση με την εδαφική της επι­φάνεια. Τα ανθρακικά πετρώματα κα­τέχουν δεσπόζουσα θέση, με διάταξη που δημιουργεί πολυάριθμα υδατικά συστήματα.

Η τεκτονική έχει επιφέρει ισχυρό ανάγλυφο με αποτέλεσμα τις εδαφικές ανωμαλίες και μετακινήσεις που δημι­ουργούν ολισθήσεις, μετακινήσεις στα εδάφη και συνεχείς καταστροφές σε όλα τα δίκτυα και τις υποδομές. Υπάρχουν δε πολλά ορυκτά και μεταλλεύ­ματα σε όλη σχεδόν τη χώρα (ορισμέ­να εξ αυτών είναι σπάνια και υψηλής οικονομικής αξίας). Η περιβαλλοντική ισορροπία έχει διαταραχθεί σοβαρά από την άναρχη ανάπτυξη που στερεί­ται επιστημονικής υποστήριξης, κυρί­ως στις παράκτιες και νησιωτικές περι­οχές – και όχι μόνο.

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο και τον Εμφύλιο, η χώρα δημιούργησε το Γεωλογικό Ινστιτούτο (αρχικά ΙΓΕΥ, με­τέπειτα ΕΘΙΓΜΕ και από το 1976 το ΙΓΜΕ), καθώς όλες οι ευρωπαϊκές και λοιπές χώρες διαθέτουν γεωλογικά ινστιτούτα, προκειμένου να μελετηθούν θέματα σχετικά με το έδαφος και το υπέδαφος και να σχεδιαστεί η ανάπτυ­ξη κάθε χώρας.

Η προσφορά

Στα 60 χρόνια της ιστορίας του, το ΙΓΜΕ αποτέλεσε τον μόνο φορέα της χώρας ο οποίος, με χιλιάδες μελέτες εφαρμογής, έρευνα υποδομής και με ελάχιστη κρατική επιχορήγηση, δημι­ούργησε τις βάσεις για την κατασκευή των έργων ανάπτυξης, επιχορηγούμε­νος πάντοτε από τις δημόσιες επενδύσεις, τις οποίες εισέπραττε πάντα με μεγάλη καθυστέρηση, προκειμένου να εκπονήσει συγκεκριμένα προγράμμα­τα έρευνας στα γεωγραφικά διαμερί­σματα της χώρας.

Το ΙΓΜΕ ήταν εκείνο που:

♦ ανακάλυψε τα ορυκτά και τα με­ταλλεύματα που η ιδιωτική πρωτοβου­λία εξόρυξε και συνεχίζει έως σήμερα να εκμεταλλεύεται, όπως και τα λιγνιτικά κοιτάσματα που υπήρξαν για τη ΔΕΗ ο σταθερός παράγοντας ηλεκτροδότησης της χώρας,

♦διερεύνησε τη γεωχημική σύστα­ση των εδαφών πάνω στην οποία αναπτύχθηκε η αγροτική παραγωγή,

♦ χαρτογράφησε γεωλογικά όλη την ελλαδική επιφάνεια, δημιουργώ­ντας τη βάση για όλους τους μελετητές και κατασκευαστές της χώρας,

♦ εκτέλεσε συντονισμένες έρευνες με αποτέλεσμα την ανακάλυψη γεωθερμικών πεδίων υψηλής ενθαλπίας – όπως και την αποτύπωση όλων των ιαματικών πηγών και τον έλεγχο αυτών –, αποτελώντας τον κύριο παράγοντα για την ύδρευση σχεδόν του συνόλου των δήμων και των κοινοτήτων, από τα υπόγεια νερά που ανακάλυψε μέσω γεωτρήσεων.

Χιλιάδες μελέτες χαμηλού κόστους

Ειδική αναφορά για την προσφορά του ΙΓΜΕ πρέπει να γίνει στην αντιμετώπιση του μεγάλου προβλήματοςλειψυ­δρίας την περίοδο 1989-1993, όταν – με ελάχιστο κόστος για το ελληνικό Δη­μόσιο – έδωσε άμεσα τις λύσεις για το λεκανοπέδιο της Αττικής με την κατα­σκευή 140 γεωτρήσεων μεγάλης από­δοσης. Την ίδια λύση έδωσε και σε 60 ακόμη μεγάλες πόλεις της Ελλάδας.

Με βάση τις χιλιάδες μελέτες του – οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις ήταν δωρεά σε οικισμούς και μικρές κοινότητες – κατασκευάστηκαν έργα ύδρευσης, διανοίχθηκαν δρόμοι του επαρχιακού και οδικού δικτύου, δημιουργήθηκαν τα πολεοδομικά όρια των οικισμών, οι λιμενοβραχίονες, τα όρια των βιοτόπων και υδροτόπων, ενώ ταυ­τοχρόνως επιχειρήθηκε κάθε είδους κρατική παρέμβαση στο έδαφος και το υπέδαφος.

Το επιστημονικό δυναμικό του ΙΓΜΕ (τότε ΕΘΙΓΜΕ) αποτέλεσε τη βάση της δημιουργίας της Δημόσιας Επιχείρη­σης Πετρελαίου (ΔΕΠ) μετά το 1974. Τα εργαστήρια του ΙΓΜΕ ήταν η βάση ορυκτολογικής επεξεργασίας των πετρωμάτων. Ειδικά το εργαστήριο του νερού ήταν εκείνο που κατέγραψε τα χημικά χαρακτηριστικά των υδρευ­τικών και των εμφιαλωμένων νερών, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά και διεθνή δεδομένα.

Συγκεκριμένα, σημειώνονται τό­σο το χαμηλό κόστος της έρευνας και των μελετών όσο και η απουσία κάθε ανταποδοτικού πόρου για το Ινστιτούτο από όλες τις δραστηριότητές του. Αυ­τό πρέπει να γίνει κατανοητό ιδιαίτερα σήμερα, που όλα τα αποτιμούμε με το κόστος. Αν π.χ., από κάθε εγκατάσταση ύδρευσης υπήρχε τέλος 1 ευρώ τον χρόνο, σήμερα το ανταποδοτικό έσοδο για το ΙΓΜΕ θα πλησίαζε τα 5 εκατ. ευρώ ετησίως, μόνο από τα νερά.

Πολύχρονος μαρασμός

Η συμμετοχή του Γεωλογικού Ινστι­τούτου της χώρας στην ανάπτυξή της τα τελευταία 40 χρόνια είναι γνωστή – ιδιαίτερα σε όσους κυβερνητικούς παράγοντες (όλων των κυβερνήσεων) έχουν συνεργαστεί με το Ινστιτούτο, όπως επίσης και σε κάθε πολιτειακό παράγοντα, παρά τις εκάστοτε προσπάθειεςαποκλεισμού του από τη λή­ψη σημαντικών αποφάσεων, επειδή τα επιστημονικά δεδομένα είναι πολλές φορές αντίθετα με τις πολιτικές απο­φάσεις.

Είναι φυσικό ένας δημόσιος φορέας που το 1983 αριθμούσε 1.300 υπαλλήλους - και από το 2006 δεν έχει προσλάβει ούτε έναν υπάλληλο - να έχει υψηλό μέ­σο όρο ηλικίας, ενώ ταυτοχρόνως, κάθε χρόνο, να μειώνεται εντυπωσιακά η δυναμι­κότητά του. Ήδη ο σημε­ρινός αριθμός είναι 390 υπάλληλοι, με δικαίω­μα συνταξιοδότησης 100 σχεδόν εξ αυτών. Εί­ναι, επίσης, φυσικό να υπάρχουν προβλήματα λειτουργίας και απόδο­σης, που έχουν δημιουργη­θεί από την κάκιστη  αντιμε­τώπισή του, τα τελευταία πέντε χρόνια, από τις πολιτικές ηγεσίες των υπουργεί­ων Ανάπτυξης και ΥΠΕΚΑ.

Δυστυχώς, σήμερα δεν υπάρχουν προ­γράμματα ή έργα, ούτως ώστε το προσω­πικό του Ινστιτούτου να είναι παραγωγι­κό, αφού ενώ τα προγράμματα (κυρίως του ΕΣΠΑ) έπρεπε να έχουν ξεκινήσει από το 2010, δεν τα χρηματοδοτεί το ΥΠΕΚΑ. Μπο­ρεί, άραγε, να απαντήσει κανείς από την κυβέρνηση ποιοι είναι, σε αυτή την περίπτωση, οι υψηλό­μισθοι τεμπέληδες υπάλληλοι, όπως υπονοούν αυτές οι απο­φάσεις περί κατάργησης; Εν πάση περιπτώσει, ποιος θα πληρώσει τις γεωλογικές και όποιες άλλες παρεμφερείς μελέτες χρεια­στούν για τα έργα του ΕΣΠΑ, όταν αυτές τε­λικά αρχίσουν; Θα δο­θούν σε ιδιώτες αυξά­νονταςτο κόστος, θα δοθούν σε ξένες εταιρεί­ες ή συμβούλους που έχουν αρχίσει να λυμαίνονται τη χώρα - ή μήπως (το πιο επικίνδυνο) τα έργα και μια σειρά από σημαντικές επενδύσεις θα γίνουν χωρίς τέτοιου είδους μελέτες, με τις διαδικασί­ες fast track , όπως είναι οι επιθυμίες κυ­βερνητικών παραγόντων, που θα διαλύ­σουν τελικά τη χώρα;

Τα «μυστικά» της ελληνικής γης

Στην κυβέρνηση πρέπει να ξεπεράσουν απόψεις και θέσεις που οδηγούν στον επιστημονικό μαρασμό της χώρας. Η οικονομική κρίση αποτελεί ευκαιρία για τη βελτίωση των συνθηκών λειτουργίας μοναδικών και αναγκαίων φορέων της χώρας, όπως το ΙΓΜΕ, ούτως ώστε να μειωθεί το λειτουργικό του κόστος με αλλαγή της μέσης ηλικίας, με πρόσληψη νέων επιστημόνων, με αξιοποίηση της μεγάλης ακίνητης περιουσίας του, κα­θώς και των μοναδικών εργαστηριακών του υποδομών που θα ξεπουληθούν τσάμπα - αλλά κυρίως με την αξι­οποίηση και επικαιροποίηση της μοναδικής επιστημονικής εμπειρίας του και των μελετών του. Η κυβέρνηση θα πρέπει να εγκαταλείψει τη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία της και να δημιουργήσει άμεσα τις προϋποθέσεις για τη συνέχεια της αυτονομίας του Ιν­στιτούτου, την αναδιοργάνωσή του και την άμεση έναρ­ξη των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ. Ας μην έχουμε και τη ρετσινιά της μοναδικής χώρας στην ευρωπαϊκή και διε­θνή σκηνή χωρίς γεωλογική υπηρεσία. Ας μην παραδώ­σουμε τα μυστικά της ελληνικής γης και του ελληνικού υπεδάφους στον πρώτο τυχόντα και στα διάφορα άνο­μα και νόμιμα συμφέροντα. Ακούει κανείς;

Σοβαρά ερωτήματα

Υπό αυτές τις συνθήκες, έχουν αρχί­σει στην κυβέρνηση ορισμένα στελέχη να αναθεωρούν τις απόψεις τους σχετικά με την παύση λειτουργίας (στην πραγματικότητα κατάργησης) του ΙΓΜΕ. Ακόμη και η θέση που διατυπώνεται (ότι θα δημιουργηθεί ένας νέος φορέας στη θέση του), αντιμετωπίζεται με επιφύλα­ξη, αφού όλοι γνωρίζουν πολύ καλά ότι για τέτοιου είδους ζητήματα στην Ελλά­δα ισχύει το «ζήσε μαύρε μου να φας τριφύλλι»…

Σε κάθε περίπτωση, υπάρχουν μερικά σοβαρά ερωτήματα για την κυβέρνηση και τον πρωθυπουργό της χώρας, όσον αφορά τη μελέτη και διαχείριση ζητη­μάτων που σχετίζονται με την έρευνα, τη μελέτη και τη διαχείριση ζητημάτων στρατηγικών συμφερόντων την χώρας (ορυκτός πλούτος, νερά κ.λπ.)... Έχουμε λοιπόν και λέμε:

♦ Σε ποια προηγμένη χώρα της Ευρώ­πης, αλλά και του κόσμου, δεν υπάρχει Γεωλογικό Ινστιτούτο;

♦ Γιατί αγνοούνται οι διεθνείς αντι­δράσεις για το θέμα της κατάργησής του; Δεν ενδιαφέρει η εικόνα της χώρας - κυρίως απέναντι στην ευρωπαϊκή επιστημονική κοινότητα;

♦ Γιατί δεν τολμούν την ανα­συγκρότηση του ΙΓΜΕ, και τελικά επελέγη η παύση λειτουργίας του;

♦ Σε ποιους θα  στηριχθούν η κυβέρνηση και η χώρα για την πράσινη ανάπτυ­ξη στο έδαφος και το υπέδαφος;

♦ Ποιοι θα ελέγχουν και θα παρακο­λουθούν τα υδροσυστήματα της χώρας, ζωτικά για την υγεία του πληθυσμού, αλ­λά και την περιβαλλοντική ισορροπία;

♦ Σε ποιους θα ανατεθούν οι μελέτες του ΙΓΜΕ για τα προγράμματα ΕΣΠΑ; Μή­πως σε ιδιωτικές εταιρείες, προς δόξαν του ακραίου (νεοφιλελευθερισμού;

♦ Είναι πολιτική επιλογή να παραδώ­σουμε όλα τα μυστικά του υπεδάφους της χώρας (ορυκτός πλούτος) στα χέρια ιδιωτών και ξένων εταιρειών; Θα γίνει το ίδιο «λάθος» που έγινε και στην περίπτωση της χαρτογράφησης των πετρελαϊκών ερευνών στο Αιγαίο, οι οποίες παραδό­θηκαν στον Λάτση, όταν πήρε τα ΕΛΠΕ;

♦ Γιατί το ΙΓΜΕ δεν έχει δημόσιες επενδύσεις για έρευνα από το 2002; Μήπως είναι σκόπιμος ο μαρασμός του - και κατ’ επέκταση το κλείσιμό του;

♦ Τι θα γίνει με τους εργαζόμενους που υπηρετούν σήμερα; Ποια θα είναι η τύχη τους, αφού είναι εξειδικευμέ­νο προσωπικό; Θα μπουν σε καθεστώς εφεδρείας; Εδώ, ακόμη να πάρουν τις νόμιμες αποζημιώσεις 100 συνταξιοδοτηθέντες υπάλληλοι του ΙΓΜΕ, ενώ 170 υπάλληλοι, εδώ και δύο χρό­νια, δεν έχουν πάρει το εφάπαξ το οποίο, ως γνωστόν, έχουν πληρώσει και οι εργαζόμενοι.http://www.topontiki.gr/