Πέθανε ο κορυφαίος εν ζωή σοβιετικός επαναστάτης στοχαστής Β. Α. Βαζιούλιν.

8.1.2012.
        Σήμερα, ώρα Μόσχας 18:00, σταμάτησε να κτυπά η καρδιά του κορυφαίου εν ζωή σοβιετικού επαναστάτη στοχαστή, Βίκτορα Αλεξέγιεβιτς Βαζιούλιν στις άθλιες συνθήκες του 51ου νοσοκομείου της Μόσχας.

Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Λομονόσοφ της Μόσχας Βίκτωρ Αλεξέγιεβιτς Βαζιούλιν, θεωρείται διεθνώς κορυφαίος μαρξιστής στοχαστής, με αποφασιστική συνεισφορά στους τομείς της φιλοσοφίας, της λογικής και της μεθοδολογίας των κοινωνικών επιστημών. Με το έργο του προώθησε την ανάπτυξη της επιστημονικής έρευνας και μεθοδολογίας σε ένα νέο επίπεδο, μέσω της διαλεκτικής άρσης της κεκτημένης μορφής του μαρξισμού.

Είναι ίσως ο μοναδικός μετά το Μαρξ στοχαστής, η γνωριμία με τη δημιουργική δύναμη του οποίου έδινε σαφώς την αίσθηση ότι μέσω του νου του στοχάζεται η ανθρωπότητα.

Μέσα από τη θεωρητική διερεύνηση των διαδικασιών ανάπτυξης της σοβιετικής κοινωνίας και της ανθρωπότητας, παράλληλα με την κριτική επανεξέταση του μαρξισμού καθώς και της σοβιετικής φιλοσοφίας και επιστήμης των δεκαετιών 1950-1960, ο Βίκτωρ Αλεξέγιεβιτς Βαζιούλιν δημιούργησε μια πρωτότυπη κατεύθυνση στην κοινωνική θεωρία, τη διαλεκτική λογική και την μεθοδολογία της επιστήμης. Η εμβέλεια του έργου του ξεπερνά κατά πολύ την εποχή του.

Οι βασικές επιστημονικές ανακαλύψεις του Β.Α. Βαζιούλιν, με καθοριστική συνεισφορά στην ανάπτυξη της επαναστατικής θεωρίας, είναι οι ακόλουθες:

1. Η αποκάλυψη του συστήματος της διαλεκτικής λογικής του θεωρητικού μέρους του «Κεφαλαίου» του Κ. Μαρξ μέσω της συστηματικής κατηγοριακής εξέτασης του πολιτικοοικονομικού περιεχομένου με παράλληλη κριτική ανάλυση της «Επιστήμης της λογικής» του Χέγκελ. Αυτό επέτρεψε την επεξεργασία της μεθοδολογίας της ανεπτυγμένης επιστημονικής έρευνας, της ανεπτυγμένης επιστήμης ως οργανικού όλου. Στα πλαίσια αυτής της λογικής και μεθοδολογίας αποκαλύπτεται «σε καθαρή μορφή» η ανάβαση από το αφηρημένο στο συγκεκριμένο στην ενότητά της με την ανάβαση από το αισθητηριακό συγκεκριμένο στο αφηρημένο, το λογικό στην ενότητά του με το ιστορικό, ο λόγος στην ενότητα με την διάνοια.

2. Η συγκεκριμένη-ιστορική (αντιδογματική) προσέγγιση της επιστήμης και του μαρξισμού ως απαρχής της εποχής της συνθετικής επιστήμης, ως επιστημονικού συστήματος, αναπτυσσόμενου μέσω της εμφάνισης και επίλυσης νομοτελών αντιφάσεων. Ενός συστήματος, εσωτερικά ενιαίων στη διαφορά τους, συστατικών στοιχείων, καθένα εκ των οποίων βρίσκεται σε ορισμένο επίπεδο του γίγνεσθαι και της ανάπτυξής του. Η λογική και μεθοδολογική εξέταση της ιστορίας του μαρξισμού (από τη σκοπιά της κεκτημένης -βάσει της πρώτης ανακάλυψης- μεθοδολογίας της πολιτικής οικονομίας της κεφαλαιοκρατίας – του πλέον αναπτυγμένου συστατικού στοιχείου) επέτρεψε στον Β.Α. Βαζιούλιν, πρώτον: να ανακαλύψει τις νομοτέλειες και αντιφάσεις (αναγκαίες πλάνες κ.τ.λ.) του γίγνεσθαι της επιστημονικής έρευνας, δηλ. της κίνησης της νόησης από την επιφάνεια προς την ουσία του αντικειμένου, και δεύτερον: να επικεντρώσει τις ερευνητικές του προσπάθειες στην κατεύθυνση της ανάπτυξης του μαρξισμού με τις περισσότερες προοπτικές.

Οι προαναφερθείσες ανακαλύψεις είναι εσωτερικά συνδεδεμένες με την προσέγγιση της επιστημονικής νόησης ως νομοτελούς φυσικο-ιστορικής διαδικασίας.

3. Η δημιουργική ανάπτυξη της μεθόδου επιστημονικής έρευνας του Κ. Μαρξ επέτρεψε στον Β.Α. Βαζιούλιν να επιτύχει την τρίτη θεμελιώδη συνθετική ανακάλυψή του: τη ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. Η τελευταία επιτυγχάνεται με την αποκάλυψη της εσωτερικής συστηματικής αλληλοσύνδεσης των νόμων και των κατηγοριών της κοινωνικής θεωρίας, που απεικονίζει την δομή της ανεπτυγμένης κοινωνίας, και με την ανάδειξη της θεωρητικής περιοδολόγησης της ιστορίας της ανθρωπότητας (των νομοτελειών της αρχής, της πρωταρχικής εμφάνισης, της διαμόρφωσης και της ωριμότητάς της, του κομμουνισμού) υπό το πρίσμα της αλληλεπίδρασης φυσικών και κοινωνικών παραγόντων, αίροντας διαλεκτικά την υλιστική αντίληψη της ιστορίας και την ταξική προσέγγιση.

Οι επιστημονικές ανακαλύψεις του Β.Α. Βαζιούλιν και ιδιαίτερα αυτή της Λογικής της Ιστορίας, δημιούργησαν την δυνατότητα συγκρότησης πιο θεμελιωμένης, αξιόπιστης γνώσης και πρόβλεψης των νομοτελειών ανάπτυξης της επιστήμης, απ’ ότι στον κλασσικό μαρξισμό. Συγχρόνως άνοιξαν το δρόμο για την επικείμενη διαλεκτική ανάπτυξη του μαρξισμού μέσω της υπέρβασης - «άρσης» του ιστορικού υλισμού και της προσέγγισης της ιστορίας μέσω σταδίων (σχηματισμών).

Η Λογική της Ιστορίας του Β.Α. Βαζιούλιν είναι το μεγαλύτερο και το πλέον συγκροτημένο θεωρητικά και μεθοδολογικά εγχείρημα συνθετικής υπέρβασης – διαλεκτικής «άρσης» του επιστημονικού κεκτημένου της φιλοσοφίας και της κοινωνικής θεωρίας, μετά το «Κεφάλαιο» του Κ. Μαρξ.

Μέσω της Λογικής της Ιστορίας, δρομολογείται άλλου, ανώτερου τύπου προσδιορισμός της νομοτελούς προοπτικής  επαναστατικής ενοποίησης της ανθρωπότητας, της αναγκαίας για την επιβίωση και ανάπτυξη της ανθρωπότητας κομμουνιστικής κοινωνίας.

Ο στρατηγικός σκοπός του επαναστατικού κινήματος, δεν τίθεται πλέον με όρους κατ' εξοχήν άρνησης του παρόντος (του καπιταλισμού), ούτε και ως αφηρημένο ανθρωπιστικό “όραμα”-ηθική επιταγή, αλλά κατ' εξοχήν θετικά, με τον εντοπισμό, τη συγκεκριμενοποίηση και την ανάδειξη της πραγματικής νομοτελούς πορείας της ανθρωπότητας. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι ήδη λειτουργεί σε διεθνές επίπεδο ως θεωρητική και μεθοδολογική βάση ευρύτατου φάσματος ερευνητικών προγραμμάτων. Δεν είναι τυχαία και η απήχηση των έργων του που έχουν εκδοθεί στην ελληνική αλλά και η πληθώρα βιβλιογραφικών αναφορών. Δεν είναι τυχαία η απήχηση αυτού του έργου στην επαναστατική νεολαία.

Η προγνωστική και ευρετική ισχύς της θεωρίας και μεθοδολογίας του Β.Α. Βαζιούλιν έχει επανειλημμένως δοκιμασθεί ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1970. Η θεωρητική προσέγγιση της Λογικής της Ιστορίας σε θεμελιώδη ζητήματα της κοινωνικής ανάπτυξης:

των όρων, των ορίων, των αντιφάσεων και των υποκειμένων των «πρώιμων» και των «ύστερων» σοσιαλιστικών επαναστάσεων,

της αντίφασης εκτατικής και εντατικής ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων,

της αντίφασης τυπικής και πραγματικής κοινωνικοποίησης της παραγωγής 

του ζητήματος των αιτιών επικράτησης της κεφαλαιοκρατικής αντεπανάστασης και παλινόρθωσης, (σε αντιδιαστολή με την επικρατούσα αναγωγή αυτών των αιτιών μόνο σε υποκειμενικούς παράγοντες),

της ιδιοτυπίας του τελευταίου στάδιου του ιμπεριαλισμού της παγκοσμιοποιημένης κεφαλαιοκρατίας,

των προοπτικών της ανθρωπότητας, της σχέσης θεωρίας και πράξης, στρατηγικής και τακτικής κ.λ.π.

Η προσέγγιση αυτή δίνει το κλειδί για την κατανόηση των αντικειμενικών αιτιών της δραματικής ιστορίας του 20ου αι. και των αρχών του 21ου, αλλά και μιας σειράς κοινωνικών φαινομένων, ανοίγοντας ολόκληρο φάσμα ερευνητικών κατευθύνσεων-προγραμάτων.

Η θεωρία του Β.Α. Βαζιούλιν εμφανίστηκε σε μια ορισμένη ιστορική και γνωσιακή συγκυρία ως «επιστημονική προσπάθεια επαναστατικοποίησης της επιστήμης» και θεωρητικής εξέτασης των βαθύτερων αναγκών της ανθρωπότητας. Η σύγχρονη εποχή υπαγορεύει την αναγκαιότητα περαιτέρω και κατά τα φαινόμενα θεμελιωδέστερης αποκάλυψης του γνωσεολογικού και ευρετικού δυναμικού αυτής της θεωρίας.

Το ερευνητικό και παιδαγωγικό έργο του Β.Α. Βαζιούλιν ήταν εσωτερικά συνυφασμένο με την στάση ζωής του. Η επαναστατική του συνέπεια, η αξιοπρέπεια και το θάρρος του όποτε χρειάστηκε να συγκρουστεί με κατεστημένα, η δραστηριότητα προς όφελος της κοινωνίας, ο αγώνας για ανάπτυξη της ανθρωπότητας, η προσήλωση σε ένα σκοπό, η εργασία με αυταπάρνηση για τη βέλτιστη πραγματοποίηση των στόχων που απορρέουν από αυτήν την στάση ζωής, η οξεία και βαθιά κατανόηση των προβλημάτων από τη σκοπιά της προοπτικής της ενοποιημένης ανθρωπότητας, η διάθεση να βοηθήσει με οποιονδήποτε τρόπο στην ανάπτυξη και αυτοεκδίπλωση του δημιουργικού δυναμικού των ανθρώπων, του διεθνούς επαναστατικού κινήματος, αποτέλεσαν βασικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του Β.Α. Βαζιούλιν, που εκδηλώνονταν στις σχέσεις του με τους ανθρώπους που απευθύνονταν σε αυτόν απ’ όλο τον κόσμο και εκφράζονταν ιδιαιτέρως στη φιλοσοφική επικοινωνία του με τους μαθητές του απ' όλες τις ηπείρους.

Ο Βαζιούλιν με το παράδειγμά του έδειξε πόσο δύσκολο και όμορφο είναι να είσαι επαναστάτης στην επιστήμη σε συνθήκες αντεπίθεσης του ανορθολογισμού και υπονόμευσής της εκ μέρους διαφόρων δυνάμεων, ομάδων και αντιλήψεων, συνειδητοποιώντας  τη ζωτική σημασία της ανάγκης ανάπτυξης της κοινωνικής θεωρίας και κόντρα στο ρεύμα (επί «υπαρκτού σοσιαλισμού», - με το στίγμα του «αντιφρονούντος», - αλλά και στις δύο δεκαετίες της απροκάλυπτης κεφαλαιοκρατικής αντεπανάστασης, στην εποχή της «μεταμοντέρνας» βαρβαρότητας) σκόπιμα αφιερώνοντας τις προσπάθειές του σ’ αυτή την κατεύθυνση, θυσιάζοντας την ίδια την υγεία του.

Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι πρωτότυπες και άοκνες έρευνές του τις τελευταίες δύο δεκαετίες, στην κατεύθυνση μιας θεμελιώδους μεθοδολογικής σύνθεσης του πλέγματος των βιο-ιατρικών επιστημών, στα πλαίσια της συνθετικής θεωρίας του. 

Ο Βίκτωρ Αλεξέγιεβιτς Βαζιούλιν υπήρξε ο εμπνευστής και ο επιστημονικός καθοδηγητής της διεθνούς σχολής «Λογική της Ιστορίας». Η Διεθνής Σχολή «Λογική της Ιστορίας» (Δ.Σ.Λ.Ι.) ιδρύθηκε από μαθητές-ομοϊδεάτες του από πολλές χώρες (βλ. σχετικά: http://www.ilhs.tuc.gr/).

Το όνομά του και το έργο του θα εμπνέουν δια μέσου των αιώνων, γενεές μαχητών του θεωρητικού και πρακτικού αγώνα για την ενοποίηση της ανθρωπότητας.

Εκ μέρους της Διεθνούς Σχολής Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Δ. Πατέλης