Η εξουσία της γνώσης

Από τη στήλη "Γράμματα στην κόρη μου", περιοδικό ΜΟΝΟ 14/2/2012 

Να’ μαστε πάλι εδώ, Βέρα. Δηλαδή, να ’μαι, γιατί εσύ δεν ξέρω πού είσαι. Γενικώς είσαι αλλού, κι εγώ είμαι αλλού, για διαφορετικούς λόγους ο καθένας μας. Εσύ γιατί στο σώμα σου γίνεται η αναπόφευκτη βιολογική επανάσταση της εφηβείας, εγώ γιατί ζω την ήττα και του σώματος και της επανάστασης.

Την προηγούμενη φορά σου μίλησα για τον πόλεμο των άλλων εναντίον μας. Απέκρυψα, όμως, επιμελώς τον άλλο πόλεμο που σε απασχολεί. Τον καθημερινό μας εμφύλιο, μέσα στο σπίτι. Τα εν οίκω μη εν δήμω, θα μου πεις.

Αιτία του πολέμου μας είναι- τι άλλο; - το σχολείο. Υποδυόμουν πάντα τον πατέρα που θα εμβολίαζε, τάχα, το παιδί του με γερές δόσεις αμφισβήτησης και θα ενθάρρυνε κάθε αντιεξουσιαστική του έξαρση. Στην πράξη είμαι ένας πατέρας όπως όλοι. Οι φράσεις που ακούς πιο συχνά απ’ το στόμα μου είναι «διάβασε», «μην κάθεσαι», «έχεις τελειώσει τα μαθήματα;», «τι βαθμός είναι αυτός;», κι όλες οι προστακτικές κι ερωτήσεις - σύμβολα της γονεϊκής μου εξουσίας. Μου ανταποδίδεις τα πυρά με εκρήξεις οργής, με τις δικές σου προστακτικές - «παράτα με!», «κόφ ’το»- και δηλώσεις αυτονομίας, «θα διαβάσω όποτε θέλω». Οι εκρήξεις εναλλάσσονται με αφοπλιστικές ερωτήσεις, «τι τα χρειάζομαι τα αρχαία, την ιστορία, τα μαθηματικά, αν γίνω κομμώτρια;». Κι εγώ πρέπει να καταπνίξω τα μεγαλεπήβολα όνειρα κάθε γονιού που φαντάζεται το παιδί του λαμπρό επιστήμονα, διάσημο συγγραφέα ή αστέρα της τέχνης, και να υπερασπίσω με πάθος το δικαίωμα της κομμώτριας, του υδραυλικού, του ντελιβερά στην Οδύσσεια, στην άλγεβρα, στη μουσική. Σε όσα συνθέτουν το σχολικό σύμπαν γνώσης.

Δεν είμαι διόλου πειστικός. Γιατί δεν έχω πειστεί κι εγώ ο ίδιος αν όλα αυτά συνθέτουν πράγματι μια στέρεη γνώση που μπορεί να ανταγωνιστεί ή να συμπληρώσει τα εκατομμύρια πληροφοριών που βομβαρδίζουν το μυαλό σου μέσα από τα ραδιοτηλεοπτικά κύματα ή το Διαδίκτυο.

Τότε προστρέχω στον Μπρεχτ. Στο δικό του «εγκώμιο στη γνώση». Σου απαγγέλλω: «Μάθαινε και τ’ απλούστερα/ Γι’ αυτούς που ο καιρός τους ήρθε/ ποτέ δεν είναι αργά/ Μάθαινε το α β γ, δεν σου φτάνει, μα εσύ να το μαθαίνεις! Μη σου κακοφανεί! Ξεκίνα! Πρέπει όλα να τα ξέρεις/ Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία!/… Ότι δεν ξέρεις ο ίδιος/ Καθόλου δεν το ξέρεις!/ Έλεγξε το λογαριασμό/ Εσύ θα τον πληρώσεις! / Ψάξε με τα δάκτυλα κάθε σημάδι! /Ρώτα, πώς βρέθηκε αυτό εδώ./ Εσύ πρέπει να πάρεις την εξουσία!»

Με κοιτάς απορημένη. Η αδιόρατη γοητεία που εκπέμπει η ποίηση παραμερίζει τον θυμό. Η απορία παραμένει. Τι σε νοιάζει εσένα η εξουσία; Όλοι αυτοί που νέμονται την εξουσία - του κράτους, της οικονομίας, της πληροφορίας, της ίδιας της γνώσης- τι ακριβώς κατάφεραν εκτός από το να μετατρέψουν τον κόσμο σε ένα ζοφερό, ανασφαλές, εμπόλεμο ενδιαίτημα της ανθρωπότητας; Σείουν στα μούτρα μας τα σχοινοτενή βιογραφικά τους, με βαρύγδουπους τίτλους σπουδών, ηχηρές ακαδημαϊκές καριέρες στα LSE, στα MIT και στα Harvard, πετυχημένες θητείες στα ευαγή ιδρύματα του καπιταλισμού, στις επιχειρήσεις που ρυθμίζουν τις ανάγκες μας, το τι θα δανειστούμε, τι χρωστάμε, τι θα πάρουμε, πόσο θα δουλέψουμε. Η γνώση τους, οι απόλυτες αλήθειες τους για τη «δημιουργική δύναμη της αγοράς και του ανταγωνισμού», που με θρησκευτικό φανατισμό εφαρμόζουν εδώ και δεκαετίες, μας έχουν εξοκείλει στην πιο επικίνδυνη ρότα από την εποχή του τελευταίου παγκοσμίου πολέμου. Άρα;

Άρα, Βέρα μου, αυτοί οι άνθρωποι, μπορεί να ’ταν ξεφτέρια στον Όμηρο, να παίζαν στα δάχτυλα την άλγεβρα ή την κβαντική φυσική (θα μάθεις αργότερα γι’ αυτήν), πήραν γνώση με το τσουβάλι, αλλά δεν πήραν ίχνος από τη σοφία της. Πέρασαν και δεν κόλλησαν. Ο Οδυσσέας μέτρησε είκοσι χρόνια πολέμου με εχθρούς, με θεούς, με τη φύση, αλλά όλη του η έγνοια ήταν ο νόστος, ο ειρηνικός επίλογος ζωής στο νησί, στη φαμίλια του. Όλη η γνώση του κόσμου, από το πρώτο άναμμα της φωτιάς μέχρι την αποστολή του Discovery στον Άρη, από τον Όμηρο μέχρι τον Μουρακάμι, σε μια σοφία καταλήγει: πρέπει να τελειώνουμε με την προϊστορία του πολέμου και του ανταγωνισμού. Πρέπει εσύ, εγώ, εμείς να πάρουμε την εξουσία, για ν’ απαλλαγούμε μια για πάντα απ’ αυτήν. Κι είναι απίθανο να συμβεί χωρίς να ανακτήσουμε αυτή την αρχαία, εξοβελισμένη, ανθρώπινη σοφία.

Θα μου πεις: τι χρειάζονται οι κανόνες τονισμού, η αντιμεταθετική ιδιότητα ή οι Περσικοί Πόλεμοι γι’ αυτό; Δεν ξέρω αν χρειάζονται όλα. Αλλά, αρκετά απ’ αυτά είναι κομμάτια του τεράστιου πάζλ της αλήθειας που όσο περισσότερο μας αποκαλύπτεται, τόσο περισσότερο μας απελευθερώνει από τα δεσμά της άγνοιας, της πλάνης και της εθελοδουλίας.

Μάθε τα πάντα, αμφίβαλλε για όλα, Βέρα. Εσύ να πάρεις πρέπει την εξουσία. Αυτήν ακριβώς που απεχθάνεσαι.

                                                                                                                                             ΚΙΜΠΙ


Υ.Γ. Μια πολύ ενδιαφέρουσα απάντηση στο "γράμμα" αυτό έλαβα μέσω του μπλογκ

http://mhnymal.blogspot.com/. Τίτλος της "Το παζλ των ψεμάτων" και υπογράφει ο Tamistas. Κι εγώ χάρηκα για τη γνωριμία κι ευχαριστώ για την "απαντητική επιστολή".