Το κράτος διαβάζει Μακιαβέλι;

του Χρήστου Αβραμίδη

Τα αστικά επιτελεία διαβάζουν Μακιαβέλι?

 Στο συγκεκριμένο άρθρο θα προσπαθήσω να μεταφέρω κάποιες σκέψεις σχετικά με την κρατική βία στην Ελλάδα, την διαχείρισή της από το κράτος και τα ζητήματα  πάνω στα οποία θα έπρεπε να σκύψει η αριστερά.

Παρά τις κατηγορίες που αποδίδονται στην σημερινή κυβέρνηση περί χούντας, οι οποίες κατηγορίες ανιχνεύουν μία υπαρκτή τάση αυταρχικοποίησης του κρατικού μηχανισμού, στην πραγματικότητα η σημερινή κατάσταση στο πολιτικό της σκέλος απέχει πολύ από το να είναι μία δικτατορία όπως αυτές που γνωρίσαμε στον 20ο αιώνα .

Επιπλέον, υπάρχουν αναλύσεις οι οποίες λένε ότι η σημερινή κυβέρνηση δεν ενδιαφέρεται καθόλου για το πραγματικό πολιτικό κόστος που θα παραχθεί από την εκάστοτε επιλογή της και για αυτό έχει τα χέρια ελεύθερα να καταστείλει οποιοδήποτε κοινωνικό στρώμα και οποτεδήποτε χρειαστεί

Στην πραγματικότητα η στάση της κυβέρνησης απέναντι στα κοινωνικά κινήματα δεν αποτελεί ακόμα την στάση μίας χούντας, ούτε αψηφά το πολιτικό κόστος. Αντίθετα, συνήθως, επιτίθεται με έξυπνο τρόπο και μόνο εκεί που κρίνει ότι έχει εξαντλήσει όλα τα περιθώρια. Άλλωστε για τον Steven Lukes, η πιο δυνατή εξουσία δεν είναι αυτή που δείχνει διαρκώς τα δόντια της αλλά αυτή που καταφέρνει να ασκεί όσο πιο διακριτικά γίνεται την κυριαρχία της και με τον μικρότερο δυνατό καταναγκασμό [1]

 Πέραν τούτου, για τον Ιταλό στοχαστή Νικόλο Μακιαβέλι η πολιτική αποτελεί μία τέχνη η οποία μπορεί και να απαιτεί τους  ελιγμούς της [2].

Όπως σημειώνει λοιπόν ο Μακιαβέλι σε σχέση με την βία από μέρους του ηγεμόνα, αυτή πρέπει να χρησιμοποιείται:

 1)      μόνο όταν χρειάζεται

2)      Όταν αυτό γίνεται, να χρησιμοποιείται ανελέητα ώστε να μην υπάρχει πιθανότητα εκδίκησης

3)      Ενίοτε μέσω τρίτων για να μπορεί να αποφεύγει το κοινωνικό κόστος. [3]

 Ποια είναι λοιπόν η στάση της κυβέρνησης μέχρι στιγμής στους κοινωνικούς αγώνες στην Ελλάδα; Δεν χτυπάει ακόμα τους καταληψίες υπουργείων (μπορεί άλλωστε να τα βρει πρώτα με τις συνδικαλιστικές ηγεσίες), δεν μπουκάρει στις καταλήψεις σχολών και σχολείων (παρότι η αστυνομία βρίσκεται διακριτικά στην γωνία, αφενός για να πιέσει τις καταστάσεις και αφετέρου ώστε εάν δεν τα καταφέρουν να κλείσουν τον αγώνα ΔΑΠ, ΠΑΣΠ ,αγανακτισμένοι φοιτητές να το πράξει αυτή με τα όργανα καταστολής της.

Όταν όμως πρόκειται για την πλατεία Συντάγματος, τότε έχει δείξει ότι ακόμα και προληπτικά, βρίσκεται εκεί για να διώξει τον κόσμο και να μην δημιουργηθεί ένα κίνημα σαν το περσινό. Μάλιστα αυτό αποτελεί και ένα σημαντικό τεκμήριο για την αποτελεσματικότητα του κινήματος των αγανακτισμένων, αφού παρά τις επιφυλάξεις που μπορεί να είχαν μεγάλα κομμάτια της πρωτοπορίας των κινημάτων, με αυτή της την στάση η κυβέρνηση, δείχνει ότι όντως αντιμετώπισε προβλήματα την περυσινή χρονιά.

Όταν λοιπόν η κυβέρνηση αποφασίζει να χτυπήσει, αυτό το κάνει ανελέητα, έτσι ώστε να μην υπάρχει δυνατότητα αντεκδίκησης. Προσπαθεί να μας δείξει ποιος είναι εν τέλει ο ηγεμόνας με τις πλάτες ελλήνων και ξένων καπιταλιστών και κυβερνάει βασισμένη και στον φόβο όπως θα την προέτρεπε και ο Μακιαβέλι .

Είναι γνωστή η στάση της προηγούμενης κυβέρνησης, αυτής της Νέας Δημοκρατίας, που ενώ γενικά δεν κρατούσε επιθετική στάση απέναντι στις πορείες των φοιτητών , στις 8 Μάρτη του 2007, ενώ ψηφιζόταν το νομοσχέδιο, και επομένως το κίνημα θα περνούσε από μία καμπή, η κυβέρνηση προσπάθησε να επιταχύνει τις διαδικασίες αναδίπλωσής του μέσω μίας ανελέητης καταστολής.

Το ίδιο συνέβη και στις 29 Ιούνη 2011 άλλωστε όπου χρησιμοποιήθηκαν 2.200 δακρυγόνα αξίας εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ[4] . Την συγκεκριμένη μέρα, και ενώ (κακώς ίσως) μεγάλο κομμάτι του κινήματος είχε ρίξει τις ελπίδες του στο να μπλοκαριστεί με οργανωτικούς όρους η ψήφιση του μεσοπρόθεσμου προγράμματος, αυτό εν τέλει δεν συνέβη.

Έτσι, με την άγρια καταστολή το κράτος δεν περιφρουρούσε απλά την βουλή (αυτό θα μπορούσε να γίνει και με πιο αναίμακτο τρόπο) ,αλλά έδινε ένα μάθημα και επιτάχυνε της διεργασίες που προέρχονται από την υπαρκτή απογοήτευση.

Επομένως, ένα συμπέρασμα που μπορούμε να βγάλουμε από την τακτική της κυβέρνησης είναι ότι όταν είναι αναγκασμένη να χρησιμοποιήσει μεγάλης κλίμακας καταστολή, και επομένως είναι αναγκασμένη να δεχτεί έτσι και αλλιώς το πολιτικό κόστος, τότε  με συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης, είναι πιθανό να δράσει ανελέητα ώστε να αποτρέψει την άμεση ανασυγκρότηση του κινήματος

Σε κάθε περίπτωση στόχος της εκάστοτε κυβέρνησης δεν είναι η φυσική καταστολή αυτή καθεαυτή, αλλά εκείνη η χρήση των κατασταλτικών μηχανισμών, που πρώτον, θα διαφυλάξει την τάξη (δηλαδή την απρόσκοπτη αναπαραγωγή του κεφαλαίου) και δευτερευόντως, θα προκαλέσει μετατοπίσεις στον αγωνιζόμενο λαό σε μία λιγότερη επικίνδυνη (για το σύστημα) κατεύθυνση. Αυτό συμβαίνει διότι, μακροπρόθεσμα, η φυσική καταστολή δεν είναι ένας παράγοντας που μπορεί από μόνος του να σταθεί καθοριστικός για την εξασθένηση ενός κινήματος. Αντιθέτως μπορεί κατά περίπτωση το κίνημα να επιδείξει θετικότατα αντανακλαστικά απέναντι σε κατασταλτικές ενέργειες και να πάρει απροσδόκητα μεγάλες διαστάσεις. Δεν είναι λίγα τα παραδείγματα όπου αυτό συνέβη ιστορικά, και τα αστικά επιτελεία προφανώς αυτό το γνωρίζουν.

Χαρακτηριστικό αρνητικό παράδειγμα κινημάτων όπου κάμφθηκαν   από την οργανωτική δύναμη του κράτους και στην συνέχεια μεταλλάχθηκαν προς κάτι ακίνδυνο , είναι αναμφίβολα αυτό των  ΗΠΑ το 1968, καθώς μπροστά στον φόβο της “σιδερένιας φτέρνας” του κράτους  ,μέσα  στο κίνημα ηγεμόνευσε μία πολιτική μικρών προσωπικών αλλαγών και ατομικής απελευθέρωσης και έναντι της κοινωνικής επανάστασης, όπως μας πληροφορεί στο πολύ ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ του ο Adam Curtis [5].

Εκεί φρονούμε πως έγγειται και ένα από τα καθήκοντα που πρέπει να επιτελέσει η αριστερά, δηλαδή να εξηγήσει την εσωτερική λογική της εξουσίας,να μπορεί να διαβλέπει τις ενδεχόμενες επιλογές της και να συμβάλει στην προετοιμασία των αγωνιζόμενων κομματιών.

Τέλος το κράτος έχει αποδείξει ότι μπορεί πολλές φορές να επιλέξει την επίθεση μέσω τρίτων, προκειμένου να αποφύγει την διάρρηξη του κοινωνικού συμβολαίου και την διάλυση των αυταπατών περί ουδετερότητάς του απέναντι στις κοινωνικές τάξεις.

Έτσι, μπορεί να το κάνει ,ενίοτε μέσω του παρακράτους ( που για παράδειγμα βγήκε στους δρόμους τον Δεκέμβρη ως οπισθοφυλακή των Ματ [6]) ή για παράδειγμα, μπράβων που εξαπέλυσαν την επίθεση στην Κούνεβα.

 Σε αυτό το σημείο να σημειώσουμε ότι οι επιθέσεις μέσω τρίτων μπορεί να αφορούν και τις οργανικές δυνάμεις καταστολής  του κράτους ,καθώς πρωταρχικός στόχος της κυρίαρχης ιδεολογίας είναι και να μετατρέψει στην συνείδηση του κόσμου, και τις επιθέσεις της αστυνομίας σε αυτό που αναφέραμε ως “επιθέσεις μέσω τρίτων”.

            Αυτό, όπως βλέπουμε, συμβαίνει μέσω της αναγωγής των επιθέσεων σε ατομικές ψυχολογικές επιλογές των θητών αστυνομικών και όχι την ανάλυσή των επιθέσεων ως κεντρικών επιλογών της πολιτικής ηγεσίας. Δεν είναι τυχαίο μάλιστα,ότι αυτού του είδους η ατομοκεντρική αφήγηση, έχει κεντρική θέση σε όλα τα ΜΜΕ μετά από κατασταλτικά γεγονότα, ακόμα και αν αυτό σημαίνει ότι  μέσω της προβολής τους, μπορεί να αναδείξουν την βαρβαρότητα της εκάστοτε εξουσίας

 Το κράτος,  προσπαθεί συνεπώς και με αυτόν τον τρόπο, να αμβλύνει το κοινωνικό κόστος της καταστολής. Το ότι μέχρι στιγμής δεν έχει επιλέξει σε διευρυμένη κλίμακα να επιστρατέψει το παρακράτος είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων

 Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι από την μία, δεν έχει διαρρηχθή τόσο το κοινωνικό συμβόλαιο που να πάρει μια τέτοια επιλογή που θα εξέθετε το κράτος και τον ταξικό του ρόλο ως συλλογικό καπιταλιστή [7] και από την άλλη, λόγω της σωστής ανάλυσης της αριστεράς αλλά και των αγωνιζόμενων στρωμάτων μέσα και από την ελληνική πολιτική ιστορία, η επίθεση μέσω τρίτων μπορεί εύκολα να αποδομηθεί και να αποκαλυφθεί στα μάτια της κοινωνίας, ο ηθικός αυτουργός.

Επιπλέον, ακόμα και στο οργανωτικό επίπεδο, είναι μάλλον αμφίβολο ότι μπορεί το παρακράτος με την σημερινή του κατάσταση να σπάσει κοινωνικούς αγώνες. Άξια λόγου για  την ανάλυση  ενός φαινομένου που πιθανότατα θα βρούμε μπροστά μας διατυπώνεται στην παρουσίαση του βιβλίου του Σ. Μαρκέτου για τα πρώτα βήματα του Ελληνικού φασισμού [8] .

 Ολοκληρώνοντας,να σημειώσουμε ότι η σημερινή κυβέρνηση  δεν αποτελεί μία κυβέρνηση ηλιθίων,ανδρείκελων όπως παρουσιάζεται σε πολλές περιπτώσεις, αλλά μέχρι στιγμής την πιο αποτελεσματική αστική κυβέρνηση μετά την μεταπολίτευση.  Είναι πλέον κοινή παραδοχή, ότι κρίση από πλευράς των καπιταλιστών μπορεί να αντιμετωπιστεί τόσο σαν κίνδυνος όσο και σαν ευκαιρία για την μεγιστοποίηση του κέρδους.

Μέχρι στιγμής η αστική τάξη (ελληνική και ξένες) έχει καταφέρει να διαχειριστεί με τέτοιον τρόπο την κρίση ώστε η έκβαση τείνει μάλλον προς το δεύτερο. Στο χέρι μας είναι, λοιπόν, να χαράξουμε εκείνο το σχέδιο και να το υλοποιήσουμε ώστε αυτή η κρίση να είναι πραγματική ευκαιρία για τον κόσμο της εργασίας.

 Όπως είδαμε λοιπόν,η αστική τάξη διαθέτει τα δικά της επιτελεία και μπορεί μέχρι στιγμής, στην Ελλάδα σε κάθε κεντρικό γεγονός να κάνει μία συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης και να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά την απειλή της κυριαρχίας της.

Εμείς;

[1] Lukes S., 2007, Εξουσία: Μια ριζοσπαστική θεώρηση, Σαββάλας, Αθήνα

[2] Πλάγγεσης Ι. 2009 Νεότερη Πολιτική και Κοινωνική Φιλοσοφία: Από τον Machiavelli στον Marx, University Studio Press Θεσσαλονίκη

 [3]Μακιαβέλι Ν., 1991, Ο Ηγεμόνας, Βάνιας, Θεσσαλονίκη

 [4] Κώστας Μερκουράκης, 4 Ιουλίου 2011, Η πεμπτουσία του δακρυγόνου, Το ποντίκι,

[5] Adam Curtis, 2002 , The century of the shelf, BBC four (ντοκιμαντέρ)

[6] http://www.youtube.com/watch?v=pd4dPwSmuHw ανακτήθηκε στις 14/10/2011

[7] Έγκελς Φ., 2008, Αντί-Ντίρινγκ, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα

[8] http://raskolnikovgr.blogspot.com/2011/02/blog-post.html 14/10/2011