Αναδιάρθρωση επί θύραις

Μόλις πριν από 15 ημέρες η κυβέρνηση (ο πρωθυπουργός δηλαδή και ο αρμόδιος υπουργός των Οικονομικών) εξόρκιζε το ενδεχόμενο μιας αναδιάρθρωσης του χρέους, τονίζοντας ότι θα κάνει κακό στις προσπάθειες της χώρας να τιθασεύσει το χρέος. Σήμερα με τα spreads και τα ασφάλιστρά τους να έχουν ξεφύγει από οποιαδήποτε λογική, η «υπόθεση εργασίας» της αναδιάρθρωσης είναι η πρώτη συζήτηση, όχι μόνο στα γραφεία των οικονομολόγων, αλλά και των πολιτικών.

Και αυτό καθώς, όπως γράφαμε (και ήμαστε οι μόνοι) στο «Π» την περασμένη εβδομάδα, το πιο πιθανό σενάριο είναι να υπάρξει κάποιας μορφής αναδιάρθρωση πριν από το 2013.

Ο μέχρι τώρα βασικός γνώμονας που απέτρεπε το ενδεχόμενο αυτό, ήταν η πολιτική δέσμευση Σαρκοζί -Μέρκελ τον Οκτώβριο του 2010 στην Ντοβίλ της Γαλλίας, ότι «…καμία χώρα της Ε.Ε. δεν μπορεί να προχωρήσει σε αναδιάρθρωση του χρέους της πριν από το 2013». Σήμερα, όμως, με το ελληνικό πρόβλημα χρέους να μην έχει μαθηματική λύση και την άλλη πλευρά του Ατλαντικού (Ουάσιγκτον - ΔΝΤ) να εμφανίζεται πιο θετική σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, αυτή η υβριδική λύση μπορεί να δώσει αποτέλεσμα, εδώ και τώρα. Πόσω μάλλον όταν και ο «Γερμανός» πρώην πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης (και για να μην ξεχνιόμαστε, ο άνθρωπος που έβαλε την Ελλάδα στο ευρώ) συνηγορεί και αυτός υπέρ μιας «αναδιάρθρωσης τώρα». Άρα τα πράγματα μπορεί να αρχίσουν να εξελίσσονται πολύ πριν από το 2013. Και κατά συνέπεια, εφόσον προκριθεί κάποια λύση νωρίτερα από το χρονικό αυτό ορόσημο, θα εμφανιστεί μάλλον ως εθελοντική συμμετοχή των ιδιωτών σε ένα πρόγραμμα διαχείρισης του δημόσιου χρέους της Ελλάδας. Πώς μπορεί να γίνει αυτό:

Σιγά - σιγά

Το ήπιο σχέδιο προβλέπει – σε γενικές γραμμές – μία λύση τύπου Ουρουγουάης. Το Δημόσιο, σε συμφωνία με τους μεγάλους δανειστές του (δηλαδή τις τράπεζες), δεν θα προχωρήσει σε «κούρεμα» των ομολόγων, αλλά στην επιμήκυνση της διάρκειάς τους. Μία τέτοια λύση ελαχιστοποιεί τις ζημιές για τους θεσμικούς επενδυτές, ενώ – για να αντισταθμιστούν οι όποιες απώλειες (στην καθαρά παρούσα αξία των ομολόγων) – οι νέοι τίτλοι που θα εκδοθούν για να αντικαταστήσουν το υφιστάμενο χρέος είναι πιθανόν να προσφέρουν πρόσθετες εγγυήσεις στους κατόχους τους. Η επιμήκυνση του χρέους θα απελευθέρωνε πόρους από το πακέτο των 110 δισ. ευρώ, οι οποίοι – υπό τις σημερινές συνθήκες – θα χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για την αποπληρωμή χρεολυσίων. Σαν αποτέλεσμα:

1 Το χρέος της Ελλάδας θα παραμείνει αλώβητο. Επομένως, η χώρα δεν βγαίνει από την γκρίζα ζώνη των υπερχρεωμένων κρατών.

2 Η λύση της επιμήκυνσης μπορεί να αυξήσει το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους, γιατί επεκτείνεται ο χρόνος αποπληρωμής. Το κόστος αυξάνεται περαιτέρω, στην περίπτωση που τα νέα ομόλογα θα παρέχουν πρόσθετες εγγυήσεις.

Είναι προφανές όμως ότι ένα τέτοιο πακέτο δεν «αρκεί» για να λύσει το ελληνικό πρόβλημα. Και αυτό αποδεικνύεται και μαθηματικά: Το 2010 το χρέος του ελληνικού Δημοσίου ήταν 326 δισ. ευρώ. Και μόνο η προσθήκη του πακέτου στήριξης 110 δισ. της ελληνικής οικονομίας από το ΔΝΤ και την ΕΚΤ καθιστά την εξυπηρέτηση του χρέους με δόσεις αποπληρωμής αδύνατη για τα σημερινά δεδομένα, ακόμη κι αν οι συνθήκες ανάπτυξης ανέβουν σε εξωπραγματικά επίπεδα. Κι όμως σε αυτούς τους αριθμούς θα πρέπει να προστεθούν:

♦  30 - 40 δισ. ευρώ ομόλογα του Δημοσίου, που κατέχουν τα ασφαλιστικά ταμεία και οι άλλοι φορείς του   δημόσιου   τομέα (πρόκειται γι’ αυτό που ονομάζεται ενδοκυβερνητικό χρέος).

♦  25 δισ. ευρώ δάνεια προς ΔΕΚΟ εγγυημένα από το Δημόσιο.

♦  8 δισ. ευρώ που χρωστά το Δημόσιο σε κατασκευαστικές εταιρείες, προμηθευτές των νοσοκομείων και άλλους φορείς.

♦  1,7 δισ. ομόλογα που θα δοθούν στην Τοπική Αυτοδιοίκηση.

♦ 1,3 δισ. που είναι οι αποζημιώσεις των εργαζομένων στην πρώην Ολυμπιακή.

Έτσι φτάνουμε στο ιλιγγιώδες ποσό των 500 δισ. ή του μισού τρισ. ευρώ. Πρόκειται για ένα χρέος που ξεπερνά και τα αποθέματα χρυσού  των  Ηνωμένων Πολιτειών. Και για να γνωρίζετε πλήρως την «ελληνική φούσκα», σε αυτό το ποσό θα πρέπει να βάλουμε τα 450 δισ. ευρώ, που είναι το αναλογιστικό άνοιγμα των ασφαλιστικών ταμείων,  και άλλα 280 δισ. ευρώ, που είναι τα χρέη επιχειρήσεων ^   και νοικοκυριών προς τις τράπεζες. Με δυο λόγια ξεπερνάμε το 1 τρισ. Και αυτή είναι η επίπλαστη ανάπτυξη  τριών   μεταπολιτευτικών   δεκαετιών. Επομένως θα χρειαστεί κάτι πιο δραστικό…

Λογικά θα προβλέπει το «κούρεμα» των ομολόγων, αλλά και την επιμήκυνσή τους. Μια τέτοια λύση, αν παραμεριστούν οι παρενέργειές της, μειώνει δραστικά το χρέος της χώρας, σε επίπεδα που οι αγορές θεωρούν διαχειρίσιμα. Έτσι, ύστερα από ένα εύλογο διάστημα η Ελλάδα θα πληροί και πάλι τις προδιαγραφές που είναι απαραίτητες προκειμένου να ανοίξουν και πάλι οι «θύρες» των αγορών.

Μεγάλο… πακέτο

Αυτά βέβαια στη θεωρία. Γιατί στην πράξη θα πρέπει να συνυπολογίσουμε μια σειρά από άλλες παραμέτρους:

1 Όσοι εμπλέκονται πρέπει να πειθαναγκαστούν να εγκαταλείψουν τις ψευδαισθήσεις που έχουν καλλιεργηθεί γύρω από το «κούρεμα» των ομολόγων. Η λύση αυτή δεν μπορεί να έχει προαιρετικό χαρακτήρα.

2 Η νομική συζήτηση που υπάρχει γύρω από το θέμα αυτό, αποτελεί από μόνη της μία σπαζοκεφαλιά. Και τούτο, γιατί όλα τα ομόλογα που έχει εκδώσει το ελληνικό Δημόσιο δεν υπάγονται στους ίδιους νόμους. Για παράδειγμα, για ορισμένες εκδόσεις πρέπει το «κούρεμα» να το αποδεχθεί το 90% των επενδυτών.

3 Έχοντας ήδη ξοδέψει για τη σωτηρία της Ελλάδας αρκετά δισεκατομμύρια ευρώ των Ευρωπαίων φορολογουμένων, οι κυβερνήσεις στην Ε.Ε. είναι αμφίβολο κατά πόσο ευνοούν μία τέτοια «βίαιη επιλογή».

4 Το «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων θα προκαλούσε ενδεχομένως... ντόμινο σε Πορτογαλία και Ιρλανδία.

Σε κάθε περίπτωση, όμως, η λύση αυτή παραμένει και το επικρατέστερο σενάριο. Είναι αυτή που έχουν συζητήσει οι Αμερικανοί με τον Γιώργο Παπανδρέου.

Τι περιμένει την τσέπη μας

Με τον κίνδυνο της χρεοκοπίας να έχει αυξηθεί, τα δύο βασικά ερωτήματα αφορούν το τι μπορεί να γίνει, αλλά και το τι μπορεί να κάνουμε εμείς για να προστατευθούμε, όσο μπορούμε, από τη θύελλα, που με κάποια μορφή θα έρθει.

Για να απαντήσουμε στα ερωτήματα αυτά (και κυρίως στο δεύτερο) πρέπει πρώτα απ’ όλα να ξέρουμε για ποιο πράγμα μιλάμε. Κατ’ αρχήν, για να μην κοροϊδευόμαστε, θα πρέπει να ξέρουμε πως είτε μιλάμε για κούρεμα ομολόγων είτε για μια ελεγχόμενη πτώχευση ή μια μη ελεγχόμενη, μιλάμε πάντα για διάφορες μορφές χρεοκοπίας. Και αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε.

Δύο σενάρια

Σενάριο 1: Ελεγχόμενη πτώχευση – Αναδιάρθρωση (αναδιαπραγμάτευση) του χρέους και κούρεμα ομολόγων.

Σύμφωνα με αυτήν τη λύση, οι δανειστές του Δημοσίου θα διαπραγματευθούν με την κυβέρνηση την αλλαγή των όρων αποπληρωμής του ελληνικού χρέους. Εδώ το πιο πιθανό είναι το «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων, δηλαδή η μείωση της ονομαστικής τους αξίας κατά 30% έως 40%. Με άλλα λόγια, αντί των 360 δισ. ευ-ρώ που χρωστάμε σήμερα, θα βρεθούμε στα 200 - 250 δισ. ευρώ. Αυτό είναι βέβαια θετικό για τα δημοσιονομικά, αλλά θα συνοδευτεί από πολύ σκληρούς όρους. Πρακτικά έναν πολυετή διεθνή οικονομικό έλεγχο της χώρας, όπου έσοδα και δαπάνες θα είναι υπό την άμεση εποπτεία των δανειστών μας, προκειμένου οι τελευταίοι να πάρουν πίσω εγγυημένα τα… υπόλοιπα χρήματα. Η λύση αυτή μπορεί να συνοδευτεί και από επιμήκυνση της διάρκειας του χρέους και μείωση των επιτοκίων.

Σενάριο 2: Μη ελεγχόμενη πτώχευση – Μονομερής (ή άτακτη) αναδιάρθρωση του χρέους – Στάση πληρωμών και έκκληση προς τους δανειστές για διαπραγμάτευση των νέων όρων αποπληρωμής.

Πρόκειται για το χειρότερο σενάριο για μας, αλλά και τους δανειστές μας. Αν η κυβέρνηση φθάσει σε μια κατάσταση όπου δεν θα μπορέσει να εκταμιεύσει κάποια δόση από τον μηχανισμό στήριξης των 110 δισ. ευρώ (για οποιονδήποτε λόγο), θα οδηγηθεί σε κήρυξη στάσης πληρωμών. Κάτι σαν

κι αυτό που έκανε η Αργεντινή τον Δεκέμβριο του 2001. Στην περίπτωση αυτή η όποια κυβέρνηση προκύψει θα εκπονήσει ένα σχέδιο ανόρθωσης της χώρας, μέρος του οποίου θα είναι και το αναγκαστικό «κούρεμα» των ομολόγων κατά ένα σημαντικά μεγαλύτερο ποσοστό σε σχέση με την πρώτη λύση. Το ποσοστό αυτό στην περίπτωση της Αργεντινής ορίστηκε από τη νέα κυβέρνηση στο 75%, δηλαδή για κάθε 100 δολάρια που είχε δανειστεί η χώρα αποφάσισε να επιστρέψει τα 25. Τα αρνητικά αυτής της λύσης είναι ότι η χώρα απομονώνεται από τις αγορές, δεν μπορεί πλέον να δανειστεί και θα κάνει πολλά χρόνια προκειμένου να καταφέρει κάτι τέτοιο. Η Αργεντινή, εννέα χρόνια μετά τη χρεοκοπία, δεν έχει ακόμη επιστρέψει στις αγορές.

Ευρώ ή δραχμή;

Σενάριο 1: Στην ελεγχόμενη πτώχευση, η συμμετοχή της χώρας στην ευρωζώνη μάλλον διασφαλίζεται. Η Ελλάδα εξασφαλίζει πρόσβαση σε νέο δανεισμό και οι ζημιές που καταγράφουν οι ελληνικές τράπεζες και τα ελληνικά ασφαλιστικά ταμεία λόγω του συντεταγμένου κουρέματος των ομολόγων ελέγχονται ώστε να μην καταρρεύσουν. Σε κάθε περίπτωση, όμως, εισερχόμαστε σε «μη χαρτογραφημένη περιοχή» οικονομικών αποφάσεων, μια και το ελληνικό μοντέλο είναι υβριδικό και αδοκίμαστο. Και αυτό καθώς υπάρχει η πιθανότητα το σχέδιο ελεγχόμενης χρεοκοπίας να περιλαμβάνει και συντεταγμένη έξοδο από την ευρωζώνη. Αυτό με τη σειρά του θα συνοδεύεται από την κοπή νέου νομίσματος προκειμένου να γίνει υποτίμηση, να διορθωθεί άμεσα το πρόβλημα ανταγωνιστικότητας της οικονομίας και να γίνει μια νέα εκκίνησή της. Όμως, στο σενάριο της ελεγχόμενης χρεοκοπίας πιθανότερη εξέλιξη είναι ότι η Ελλάδα θα παραμείνει στη ζώνη του ευρώ.

Σενάριο 2: Στη μη ελεγχόμενη πτώχευση η έξοδος της χώρας από την ευρωζώνη θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη (καθώς δεν θα υπάρχει προσυμφωνία με τους δανειστές). Και εδώ μπαίνουμε σε αχαρτογράφητη περιοχή, καθώς καμιά συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν προβλέπει το ενδεχόμενο αποβολής ή οικειοθελούς αποχώρησης μιας χώρας από τη ζώνη του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος. Οπότε κάθε εξέλιξη είναι πιθανή.

Μισθοί και εισοδήματα

Σενάριο 1: Στην ελεγχόμενη πτώχευση ο μακροχρόνιος διεθνής οικονομικός έλεγχος σημαίνει χαμηλά εισοδήματα και πιθανότατα νέες σημαντικές μειώσεις μισθών, πιθανές απολύσεις στον δημόσιο τομέα, ακόμα μεγαλύτερη αύξηση της φορολογίας και γενικά τοποθέτηση εσόδων και δαπανών του ελληνικού κράτους υπό τον άμεσο έλεγχο των πιστωτών μας. Οι εργαζόμενοι θα εισέλθουν σε μια πολυετή περίοδο λιτότητας, με άσχημα νέα για μισθούς και εισοδήματα. Επίσης σημαντικό μέρος των όποιων επιπλέον εσόδων προκύπτουν κατά την εκτέλεση του προϋπολογισμού θα πηγαίνουν απευθείας στους κατόχους των ελληνικών ομολόγων, όπως κατά την περίοδο Τρικούπη.

Σενάριο 2: Με τη στάση πληρωμών και την αυτόματη έξωση της χώρας από τις διεθνείς αγορές κεφαλαίων, θα γίνει βίαιος ισοσκελισμός του προϋπολογισμού. Δηλαδή τα έσοδα θα εξισωθούν αναγκαστικά με τις δημόσιες δαπάνες. Με άλλα λόγια, νέες μειώσεις μισθών ή και απολύσεις. Όμως, η έξοδος της χώρας από την ευρωζώνη και η ανάκτηση του λεγόμενου «εκδοτικού προνομίου» θα δώσει στην όποια κυβέρνηση τη δυνατότητα, αντί να μειώσει τους μισθούς σε ευρώ, να τυπώσει νέο εθνικό νόμισμα. Έτσι θα πληρώσει τους υπαλλήλους και οποιεσδήποτε άλλες δαπάνες σε νέο νόμισμα. Σε αυτήν την περίπτωση γλιτώνουν οι θέσεις εργασίας στον δημόσιο τομέα. Όμως το πραγματικό εισόδημα όλων των εργαζομένων θα μειωθεί δραστικά στο ποσοστό που θα υποτιμηθεί το νέο εθνικό νόμισμα έναντι του ευρώ, αλλά και λόγω του υπερπληθωρισμού που θα προκύψει.

Για παράδειγμα, ενώ το λίτρο βενζίνης έχει σήμερα 1,65 ευρώ, δηλαδή σε όρους δραχμής κάπου 550 δραχμές, το λίτρο με την επανακυκλοφορία της δραχμής και την υποτίμησή της (κατά 50% είναι το πιο πιθανό σενάριο) θα φθάσει να έχει 750 δραχμές. Ίσως όμως το μεγαλύτερο πρόβλημα να είναι ότι και οι ποσότητες καυσίμων που θα μπορεί να εισάγει η χώρα θα περιοριστούν, καθώς το νέο ελληνικό νόμισμα δεν θα έχει σημαντική αξία στις διεθνείς αγορές εμπορευμάτων και δεν θα μπορούν να αποκτηθούν επαρκή συναλλαγματικά αποθέματα.

Καταθέσεις και δάνεια

Σενάριο 1: Στην ελεγχόμενη κατάσταση θα διασωθούν οι καταθέσεις, απλά επειδή θα διασωθούν οι τράπεζες. Ωστόσο, θα συνεχιστεί το ροκάνισμά τους, καθώς οι Έλληνες θα συνεχίσουν να «τρώνε από τα έτοιμα», ροκανίζοντας ανάλογα και τα αποθέματα των τραπεζών. Οι υποχρεώσεις σε δάνεια θα διατηρηθούν όπως είχαν. Ωστόσο, λόγω της αναμενόμενης εκτίναξης των κόκκινων δανείων (που θα σταματήσουν να εξυπηρετούνται), πολλές τράπεζες θα προχωρήσουν σε αναχρηματοδοτήσεις και «κούρεμα» δανείων (μείωση συνολικού ποσού) σε οφειλέτες που αποδεδειγμένα έχουν πτωχεύσει.

Σενάριο 2: Σε περίπτωση άτακτης αναδιάρθρωσης χρέους μπαίνουμε πάλι σε «terra incognita ». Η έξοδος από την ευρωζώνη θα οδηγήσει αναγκαστικά σε νέα νομοθεσία. Ένα νέο εθνικό νόμισμα θα επηρεάσει άμεσα το ενεργητικό των τραπεζών, δηλαδή τις υποχρεώσεις τους (καταθέσεις των πολιτών και επιχειρήσεων) και τις απαιτήσεις τους (δάνεια προς πολίτες και επιχειρήσεις). Ένα πιθανό σενάριο είναι ότι όλες οι καταθέσεις σε ευρώ αναγκαστικά θα μετατραπούν στο νέο εθνικό νόμισμα (π.χ. νέα δραχμή) και θα υποστούν υποτίμηση ίδια με αυτή του νομίσματος.

Τράπεζες και αναδιάρθρωση

Οι τράπεζες για μας τους Έλληνες είναι οι οργανισμοί που… αγαπάμε να μισούμε. Δηλαδή οι οργανισμοί που είναι αγαπητοί όταν μας δίνουν εύκολα δάνεια και μισητοί όταν δεν το κάνουν. Τι μπορεί να συμβεί λοιπόν στις τράπεζες με την αναδιάρθρωση; Θα αντέξουν το τσουνάμι ή θα χαθούν μαζί με τις καταθέσεις μας, όπως συνέβη στην Αμερική;

Μια επιμήκυνση του ελληνικούς χρέους θα σήμαινε ότι οι ελληνικές τράπεζες που έχουν στην κατοχή τους περίπου 55 δισ. ευρώ χρέους θα υποστούν ζημιές κάπου 600 εκατ. σε ετήσια βάση από τη μείωση του επιτοκίου. Και αυτό με τον υπολογισμό ότι στη μετά επιμήκυνση εποχή το νέο επιτόκιο για το παλαιό χρέος θα είναι 3,5%. Μια τέτοια απώλεια είναι διαχειρίσιμη για τις τράπεζες, που ούτως ή άλλως εισπράττουν σημαντικούς τόκους για το μερίδιο του χρέους που έχουν στην κατοχή τους.

Εάν υπάρξει κούρεμα των ομολόγων, η ζημιά θα είναι μεγαλύτερη για τις τράπεζες, όπως και για όσους κατέχουν ελληνικό χρέος. Ένα κούρεμα της τάξης του 30% που οι περισσότεροι θεωρούν ως επικρατέστερο σενάριο θα σημάνει απώλειες άνω των 15 δισ. για τις ελληνικές τράπεζες. Βέβαια για το Δημόσιο θα είναι εξαιρετικά επωφελές, αφού το σύνολο του χρέους των 344 δισ. ευρώ θα πέσει κατά περίπου 100 δισ. ευρώ. Σε ένα ακραίο κούρεμα της τάξης του 50% το χρέος θα μειωθεί κατά 170 δισ., αλλά οι απώλειες για τις ελληνικές τράπεζες θα ξεπεράσουν τα 25 δισ. ευρώ.

Και βέβαια, εάν μας ακολουθήσουν και οι άλλες προβληματικές χώρες το ευρωτραπεζικό σύστημα δεν θα αντέξει.

Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι οι μεγάλες ελληνικές τράπεζες έχουν μελετήσει το σενάριο του κουρέματος της τάξης του 20 - 30% και ορισμένες εξ αυτών το θεωρούν βιώσιμο. Υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι θα έχουν προηγηθεί οι συγχωνεύσεις που θα αφήσουν την Ελλάδα με αυτό που και ο Ιωάννης Κωστόπουλος λέει, με «δυόμισι» μεγάλα τραπεζικά σχήματα. Γι’ αυτό άλλωστε είπαμε και πιο πριν ότι η αναδιάρθρωση θέλει συζητήσεις που θα υπερβούν τους έξι μήνες…

Πόσο θα πλήξει τις ελληνικές τράπεζες ένα «κούρεμα» ομολόγων της τάξης του 30% (Ποσά σε δισ. ευρώ)
Τράπεζες Κεφάλαια Πριν Κεφάλαια Μετά Ομόλογα Ηaircut 30%
Εθνική	11	6,5	15 (5,2)	4,5
Alpha	5,2	3,8	4,6	1,38
Eurobank	5,5	3,2	7,45	2,3
Πειραιώς	4,2	1,6	8,8	2,6
Κύπρου	3,2	2,6	1,894	0,560
Μarfin	4,6	3,7	2,943	0,880
ATE *	1,3	0	4,4 (5,5)	1,3
TT	0,853	-0,7	5,371	1,6
Σύνολο	35,8	20,7	55,7	15,12
* Τα επιπλέον 5,5 δισ. στα ομόλογα αφορούν δάνεια προς το Δημόσιο

Τι να τα κάνεις τα λεφτά…

Το πιο κρίσιμο ερώτημα που έχει τεθεί το τελευταίο διάστημα (για να μη γελιόμαστε) είναι: μπορώ να προστατεύσω τις αποταμιεύσεις μου στην τράπεζα στην περίπτωση χρεοκοπίας και εξόδου από την ευρωζώνη;

Κανείς δεν μπορεί να δώσει ακόμη μια σαφή απάντηση, διότι από τη νέα νομοθεσία που θα προκύψει μετά τη χρεοκοπία θα καθοριστούν οι προϋποθέσεις ή οι δυνατότητες προστασίας του κεφαλαίου που έχει ο καθένας. Οι κινήσεις απόσυρσης κεφαλαίων από το ελληνικό τραπεζικό σύστημα είναι γνωστό ότι προκαλούν τριγμούς στα θεμέλια των τραπεζών και φέρνουν τη χρεοκοπία ακόμη πιο κοντά. Αυτό βέβαια δεν εμπόδισε τους Έλληνες να σηκώσουν κάπου 30 δισ. ευρώ στη διάρκεια του 2010, για να τα σώσουν.

Έκαναν το σωστό; Το μέλλον θα δείξει. Μέχρι τότε ας δούμε τις συχνότερες επιλογές που έχουν προκύψει με τη μορφή ερωτήσεων των καταθετών προς τους τραπεζίτες. Σε κάθε επιλογή δίνεται και μ ια πιθανή εξέλιξη για το τι θα γίνει σε περίπτωση άτακτης χρεοκοπίας και εξόδου της χώρας από την ευρωζώνη.

1 Να σηκώσω τα μετρητά και να τα φυλάξω στο σπίτι; Κατά πάσα πιθανότητα σώζονται από την υποτίμηση. Ωστόσο, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος κλοπής τους. Επιπλέον, υπάρχει ο κίνδυνος, αν και περιορισμένος, να τεθούν περιορισμοί στη μετα-ευρώ εποχή για την εμφάνιση αυτών των ποσών σε τραπεζικό γκισέ. Αν και με τη δίψα της χώρας για συνάλλαγμα στη μετα-ευρώ εποχή πιθανότερο είναι να μην τεθεί κανένας περιορισμός.

2 Να σηκώσω τα μετρητά και να τα βάλω σε θυρίδα; Ισχύουν όλα τα παραπάνω πλην του κινδύνου κλοπής (αλλά και με την εξαίρεση ενός ριφιφί στην τράπεζα). Ένας ακραίος κίνδυνος, εδώ, είναι στη μετα-ευρώ εποχή οι τραπεζικές θυρίδες να ανοίξουν υποχρεωτικά με νόμο προκειμένου όσα μετρητά βρίσκονται εκεί να μετατραπούν αναγκαστικά στο νέο υποτιμημένο εθνικό νόμισμα.

3 Να στείλω τις καταθέσεις μου σε άλλη χώρα της ευρωζώνης ή και εκτός της ευρωζώνης;Χιλιάδες είναι αυτοί που έχουν αποστείλει κεφάλαια στην Κύπρο, τη Γερμανία ή την Ελβετία. Κάθε χώρα φέρει τον κίνδυνο που αντιστοιχεί στο δικό της τραπεζικό σύστημα. Στην περίπτωση υποτίμησης, το πιθανότερο είναι τα χρήματα να παραμείνουν σε ευρώ.

4 Υπάρχει κίνδυνος οι ξένες τράπεζες να υποχρεωθούν να στείλουν τα χρήματα πίσω στην Ελλάδα; Το ενδεχόμενο είναι υπαρκτό, αλλά πολύ περιορισμένο, στο πλαίσιο διεθνούς συμφωνίας της Ελλάδας, οι ξένες τράπεζες να αναγκαστούν να εμβάσουν τα χρήματα στην Ελλάδα. Όμως η Ελλάδα δεν θα έχει την ισχύ μιας χώρας της ευρωζώνης και οι ξένες τράπεζες δεν θα θέλουν να χάσουν τις καταθέσεις τους. Έτσι, ως μόνο εναλλακτικό σενάριο κινδύνου υπάρχει το ακόλουθο: Να ανοίξουν οι ελληνικοί τραπεζικοί λογαριασμοί και όσοι έχουν εμβάσει χρήματα στο εξωτερικό τα τελευταία χρόνια να κληθούν να καταβάλουν πολύ υψηλό φόρο γι’ αυτήν την κίνησή τους. Να ση-μειωθεί ότι, αν τα χρήματα που βρίσκονται στο εξωτερικό προέρχονται από φοροδιαφυγή ή παράνομες δραστηριότητες, τότε κατά τον επαναπατρισμό τους είναι πιθανό οι καταθέτες να υποβληθούν σε έλεγχο πόθεν έσχες.

5 Να αγοράσω ομόλογα άλλης χώρας (π.χ Γερμανίας); Πρόκειται πιθανώς για μια ασφαλή τοποθέτηση με δεδομένη τη μικρή (αλλά πάντα υπαρκτή) πιθανότητα να χρεοκοπήσει και ένα άλλο κράτος. Όσο ασφαλέστερη είναι η χώρα, τόσο μικρότερη και η απόδοση του ομολόγου. Στο ερώτημα «αν μπορούν να μου τα πάρουν πίσω», η απάντηση είναι ότι συνήθως τα κράτη προστατεύουν τους πιστωτές τους από απαιτήσεις άλλων κρατών. Ωστόσο δεν είναι απίθανο να υπάρξει συνεργασία μεταξύ της Ελλάδας και μιας άλλης χώρας (π.χ. της Κύπρου) για την παροχή των στοιχείων των Ελλήνων που έχουν αποκτήσει κυπριακά ομόλογα…

Οι πέντε χρεοκοπίες της χώρας

1. 1827. «Κανόνι» πριν ακόμη γίνουμε κράτος. Δηλώσαμε αδυναμία πληρωμής για τα «δάνεια του Αγώνα» ύψους 2,8 εκατ. στερλινών που συνάφθηκαν το 1824 και το 1825.

2. 1843. Δεύτερη πτώχευση. Αφορά δάνειο του 1833 που είχε συνάψει ο

βασιλιάς Όθωνας και ήταν ύψους 60 εκατ. γαλλικών φράγκων.

3. 1893. Τρίτη πτώχευση (Χ. Τρικούπης: «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν»). Στο

πλαίσιο του διεθνούς οικονομικού ελέγχου που επιβλήθηκε μετά την πτώχευση του 1893, μέρος των εσόδων από τα τότε κρατικά μονοπώλια του αλατιού, του οινοπνεύματος, των σπίρτων πήγαιναν απευθείας στις τσέπες των πιστωτών μας για 60 χρόνια (έως και τα τέλη της δεκαετίας του ’50).

4. 1932. Κήρυξη στάσης πληρωμών λόγω της διεθνούς οικονομικής κρίσης

και των σημαντικών στρατιωτικών δαπανών της περιόδου 1919-1922.

5. 1941. Πτώχευση λόγω της κατοχής και του ληστρικού αναγκαστικού δανείου που επέβαλαν οι γερμανικές δυνάμεις κατοχής στην Ελλάδα.

Σε ποιους χρωστάμε

Η έκθεση των ευρωπαϊκών τραπεζών σε ελληνικό δημόσιο χρέος φτάνει στα 107,1 δισ. ευρώ, ενώ η έκθεση των ελληνικών τραπεζών σε χρέος ευρωπαϊκών χωρών ανέρχεται στα 60,8 δισ. ευρώ. Οι περισσότερες τράπεζες που έχουν αγοράσει ελληνικό χρέος είναι οι γερμανικές, με ομόλογα 17,6 δισ. ευρώ, ενώ ακολουθούν οι γαλλικές με ομόλογα ύψους 11 δισ. ευρώ. Ακολουθούν οι κυπριακές με ελληνικό χρέος στα χαρτοφυλάκιά τους που φτάνει τα 4,8 δισ. ευρώ, ενώ εκτεθειμένες είναι και οι βελγικές με 4,7 δισ. ευρώ. Μικρότερη είναι η συμμετοχή της Ολλανδίας, με 3 δισ. ευρώ και της Μ. Βρετανίας με 4,1 δισ. ευρώ.

Οι τράπεζες με σημαντικά ποσά ελληνικού χρέους
ΕΚΤ	48 δ ισ. ευρώ	KBC	909 εκατ. ευρώ
BNP Paribas	5 δισ. ευρώ	Credit Agricole	854 εκατ. ευρώ
Societe General e	4,225 δισ. ευρώ	Unicredit Βan k	801 εκατ. ευρώ
Dexia	3,7 δ ισ. ευρώ	Esrte Ban k	757 εκατ. ευρώ
Commerzbank	2,9 δ ισ. ευρώ	Rabobank	637 εκατ. ευρώ
ING	2,425 δισ. ευρώ	Santander	513 εκατ. ευρώ
BPCE	1,540 δισ. ευρώ	WestLB	399 εκατ. ευρώ
HSBC	1,5 δισ. ευρώ	BBVA	293 εκατ. ευρώ
Deutsche Bank	1,09 δισ. ευρώ	Intesa San Pao lo	292 εκατ. ευρώ                     Από Το Ποντίκι