Αποκλείοντας την πιο μορφωμένη γενιά

του Δημήτρη Πούλιου

Η κρίση και η επίθεση του κεφαλαίου σκιαγραφούν ένα εφιαλτικό μέλλον για μια γενιά νέων και υπερ-πτυχιούχων

Η καταδίκη στο μέλλον της επισφάλειας, στο διαρκές κυνήγι προσόντων και τεχνικών γνώσεων σε συνδυασμό με την υποβάθμιση της αξίας της γνώσης και της μόρφωσης δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για «ζωή» και για ένα μεγάλο κομμάτι της νεολαίας ο μόνος δρόμος η φυγή. Ο «νέος, μορφωμένος, άνεργος και εξαγριωμένος Έλληνας» είναι μια από τις βασικές ταυτότητες της κρίσης στην Ευρώπη, όπως παρατηρούσε και η εφημερίδα Guardian σε ένα εκτενές αφιέρωμα για τη κατάσταση της ελληνικής νεολαίας τον Αύγουστο του 2011. Σήμερα στην ελληνική αγορά εργασίας τα πολλά πτυχία, μεταπτυχιακά και διδακτορικά είναι μάλλον πρόβλημα παρά προσόν. Αρκετοί είναι οι νέοι που αποκλείονται από θέσεις εργασίας ως «υπερβολικά επαρκείς» (overqualified) ενώ ακόμη και στις λίγες περιπτώσεις που μπορεί να βρεθεί αυτή η δουλεία, η γνώση που έχει αποκτηθεί είτε δεν αναγνωρίζεται από την εργοδοσία είτε η αμοιβή της είναι εξευτελιστική.

Πολλές ακόμη μπορεί να είναι οι αφηγήσεις για ένα φαινόμενο που έχει διττή εικόνα. Από τη μία η ανεργία αυτή καθ’ αυτή και από την άλλη η φύση της εργασίας. Για μια σειρά κλάδων τα όρια αυτά (ανεργία- απασχόληση) είναι βέβαια πλέον δυσδιάκριτα. Ο κύκλος υποαπασχόλησης, ανεργίας, περιστασιακής εργασίας, ετεροαπασχόλησης και πάλι ανεργίας είναι καθεστώς για μεγάλο κομμάτι της νεολαίας. Έτσι στην αυγή του 2012, τα επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι 1/5 άνεργους είναι τουλάχιστον απόφοιτος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (πάνω από 180.000), με τα ποσοστά ανεργίας για τους νέους 16 έως 24 να φτάνουν στο 40%. Τα νούμερα όμως δεν δείχνουν όλη την εικόνα από μια αγορά που κατακλύζεται από ημιαπασχολούμενους, «μπλοκάκιδες» και περιστασιακά εργαζόμενους. Σε κλάδους όπως αυτοί των μηχανικών τα νούμερα αυτά αγγίζουν το μισό εργατικό δυναμικό. Αν υπολογίσουμε και τη «μαύρη εργασία» και ότι το επίπεδο των μισθών δύσκολα ξεπερνάει τα 600-700 Ευρώ (μικτά) η κατάσταση είναι τραγική για την ελληνική νεολαία. Πως όμως φθάσαμε ως εδώ;

 

Η κρίση του 2009 είναι προφανώς ή πιο σημαντική αφορμή τόσο της εκτίναξης της ανεργίας όσο και της λεηλασίας των εργατικών δικαιωμάτων της νεολαίας. Ακόμη όμως και τις περιόδους της ανάπτυξης, φαινόταν ότι πλέον το ντόπιο κεφάλαιο έχανε την ικανότητα ή απλά δε μπορούσε και δεν ήθελε να «προσφέρει ίσες ευκαιρίες στους άξιους» όπως θα έκανε σύμφωνα με τον Βρετανό ιστορικό Ερίκ Χομπσμπάουμ τις δεκαετίες του 60’-70’. Επιπλέον οι νέες παραγωγικές δυνατότητες και η τεχνολογία βοήθησαν σε μια σειρά κλάδους στην ταχύτατη ενσωμάτωση της επιστημονικής γνώσης άμεσα στη παραγωγή*. Το αποτέλεσμα είναι ότι το παραδοσιακά μορφωμένο νεολαιίστικο εργατικό δυναμικό ήταν περιττό. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να δούμε και τις ευρύτερες αλλαγές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, τη διάσπαση των πτυχίων, την αποσύνδεση του πτυχίου από τα επαγγελματικά δικαιώματα αλλά και τη κατεύθυνση ιδιωτικοποίησης (δίδακτρα κ.α.). Για τους σταυροφόρους της Ευρωπαϊκής και «μνημονιακής» προσαρμογής η ελληνική νεολαία απλά δε «χρειάζεται» να σπουδάζει τόσο πολύ, αλλά και αν το κάνει θα φροντίσουν να φέρουν νέους αποκλεισμούς. Η αύξηση των εισφορών στα ασφαλιστικά ταμεία δημιουργεί επιπλέον εμπόδια που πετούν έξω από την αγορά ένα επιπλέον εργατικό δυναμικό, κατεξοχήν νέους (όπως οι αυξήσεις στο ΤΣΜΕΔΕ).

 

Η καταδίκη στο μέλλον της επισφάλειας, στο διαρκές κυνήγι προσόντων και τεχνικών γνώσεων σε συνδυασμό με την υποβάθμιση της αξίας της γνώσης και της μόρφωσης δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για «ζωή» και για ένα μεγάλο κομμάτι της νεολαίας ο μόνος δρόμος η φυγή, η μετανάστευση. Για το κεφάλαιο βέβαια η καταδίκη αυτή της νεολαίας αποτελεί στρατηγικό στόχο, που τον επενδύει και «επιστημονικά». Η σχετικά πρόσφατη βράβευση του σούπερ νεοφιλελεύθερου Χριστόφορου Πισσαρίδη και της ομάδας του με το Νόμπελ Οικονομίας για τις θεωρίες τους «περί ανεργίας» δείχνει ακόμη και σε ένα επίπεδο θεωρητικό τα πράγματα μπορούν να γίνουν χειρότερα. Σύμφωνα με την έρευνα η ανεργία στο σύγχρονο καπιταλισμό είναι πρόβλημα ζήτησης και προσφοράς, με λίγα λόγια δηλαδή απασχόληση υπάρχει, αλλά οι άνεργοι δεν μπορούν να τη βρούνε! Για τους νομπελίστες η απελευθέρωση της αγοράς είναι βασικό στοιχείο για να χτυπηθεί η ανεργία και επιπλέον όλο το πλαίσιο προστασίας της εργασίας απλά χειροτερεύει την κατάσταση. Το επίδομα ανεργίας για παράδειγμα προτείνουν να είναι πολύ μικρό, καθώς ένα υψηλό επίδομα δημιουργεί αντικίνητρα στον άνεργο για αναζήτηση εργασίας. Ακόμη η προστασία της εργασίας θεωρούν ότι εμποδίζει την ευελιξία από μεριάς των εργοδοτών και προωθεί τη στασιμότητα! Στην Ελλάδα έχουμε τη «τύχη» οι θεωρίες αυτές να γίνονται κυβερνητικές προτάσεις, με το νέο Πρωθυπουργό να μας υπόσχεται ότι θα γίνουν και έργα.

 

Αν όμως για ένα κομμάτι των νέων μονόδρομος είναι η φυγή, για ένα άλλο είναι αντίσταση, η διαμαρτυρία και ριζοσπαστικοποίηση. Αυτό φάνηκε στο κίνημα των πλατειών το καλοκαίρι του 2011 με μια νεολαιίστικη πλειοψηφία υπερ-μορφωμένων και υπο-απασχολούμενων που αναζητούσαν δρόμους ανατροπής. Νέων που όπως εύστοχα σημείωνε από το 2008 ο Stanley Aronowitz «πιεσμένοι από την υψηλή ανεργία και τον εχθρικό τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται… δείχνουν αποφασισμένοι να πάρουν τη ζωή στα χέρια τους».

 

*Υπολογίζεται ότι το ποσοστό ενσωμάτωσης θα φτάσει από 5% το 1990 στο 20% το 2020 . (ΠΗΓΗ: Ασπράγκαθος Ν .2002. «Η παγκόσμια νέα τάξη στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και η αξιολόγηση», Θέματα Παιδείας, τχ.9.)

 

—————————————————

 

Δημοσιεύεται στο αφιέρωμα στην ανεργία,  των Αναιρέσεις #17 που κυκλοφορούν.

 

anaireseis