Ξέφραγο αμπέλι

Του Δημήτρη Καζάκη

Ζούμε μια παράσταση του παραλόγου. Από την μια η κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός να μιλά για επιτυχίες ανύπαρκτες, για έξοδο από το τούνελ με όλους τους ζωτικούς δείκτες της οικονομίας και του χρέους να επιδεινώνονται δραματικά. Από την άλλη οι ευρωκράτες και η τρόικα να ισχυρίζεται ότι όλα βαίνουν καλώς, αρκεί να επιβληθούν νέα ακόμη πιο σκληρά εισπρακτικά μέτρα και να πουλήσει η χώρα ότι έχει και δεν έχει.

Την ίδια ώρα η ελληνική κοινωνία ζει τη δική της τραγωδία. Η ανεργία έχει επίσημα ξεπεράσει το 15%. Η ανεργία των νέων ξεπερνά επίσημα το 35%. Το αδιέξοδο των μικρομεσαίων εμπόρων, επαγγελματιών και επιχειρηματιών ξεπερνά κάθε προηγούμενο. Μιλάμε για αληθινή καταστροφή. Ο Δείκτης Κύκλου Εργασιών στο Λιανικό Εμπόριο, χωρίς τα καύσιμα, μειώθηκε κατά 13,3% τον Ιανουάριο 2011, σε σύγκριση με τον Ιανουάριο 2010. Ο Δείκτης Όγκου στο Λιανικό Εμπόριο, χωρίς τα καύσιμα, μειώθηκε κατά 14,8% τον Ιανουάριο 2011, σε σύγκριση με τον Ιανουάριο 2010. Και μιλάμε για έναν από τους πιο προσοδοφόρους μήνες του έτους για το εμπόριο.

Με λίγα λόγια ο Δείκτης Κύκλου Εργασιών, δηλαδή ο τζίρος στην αγορά, βρίσκεται ήδη (αν εξαιρέσουμε τα καύσιμα και τα λιπαντικά των αυτοκινήτων) κάτω από το επίπεδο του 2005 κατά 1,2%, ενώ η ο όγκος έχει υποχωρήσει κατά 12,5%. Τι σημαίνει αυτό; Καταρχάς σημαίνει ότι η πρωτοφανής ύφεση βαθαίνει και παίρνει ολοένα και πιο έντονα χαρακτηριστικά ανθρωπιστικής καταστροφής. Επιπλέον εξηγεί γιατί υπάρχει τέτοια καθίζηση στα δημοσιονομικά έσοδα. Όταν ο τζίρος στην αγορά βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση, από πού και πώς θα εισπράξει το κράτος;

Το ερώτημα αυτό δεν απασχολεί βέβαια κανέναν από την κυβέρνηση και την τρόικα, η οποία συνεχίζει τον χαβά της: Το όλο πρόβλημα βρίσκεται στην κακή φοροδιαφυγή και επομένως λύνεται με την ακόμη μεγαλύτερη διεύρυνση της φορολογικής βάσης. Νέοι φόροι και πιο δραστικές περικοπές. Αυτό έρχονται να «υπενθυμίσουν», ανάμεσα στα άλλα, οι ελεγκτές του ΔΝΤ, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της ΕΚΤ.

Ανθρωπιστική καταστροφή

Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες οι ελεγκτές έρχονται σε μια αποστολή χαμηλού προφίλ για να ενημερωθούν απευθείας από την Ελληνική Στατιστική Αρχή για τα τελικά δημοσιονομικά μεγέθη του 2010, τα οποία θα δημοσιοποιηθούν από την  Eurostat στις 26 Απριλίου. Σύμφωνα με πληροφορίες η Στατιστική Υπηρεσία έχει αναθεωρήσει στο 10,6% του ΑΕΠ το περυσινό έλλειμμα, λόγω της καταγραφής πρόσθετων υποχρεώσεων που αρχικώς δεν είχαν υπολογισθεί. Αυτό τουλάχιστον ισχυρίζεται επίσημα η Eurostat, ρίχνοντας για μια ακόμη φορά το μπαλάκι της χειραγώγησης στοιχείων στην ελληνική πλευρά. Η αλήθεια όμως είναι άλλη. Οι υπηρεσίες της τρόικας και η Eurostat γνώριζαν πολύ καλά ότι το δημόσιο έλλειμμα δεν είχε καμμιά σχέση με το 9,4% του ΑΕΠ, που έδωσε ως εκτίμηση η κυβέρνηση. Το γνώριζαν και είχαν εγκρίνει την ανακοίνωσή του με σκοπό να εμφανιστεί «εντυπωσιακή» η δήθεν μείωση του ελλείμματος, ώστε να διασκεδαστεί η εντύπωση από την αποτυχία των δημοσιονομικών στόχων του μνημονίου.

Τώρα ξαφνικά η Eurostat και οι ελεγκτές ανακάλυψαν ότι οι «διεφθαρμένοι Έλληνες» έκρυβαν κι άλλα ελλείμματα. Να είστε σίγουροι ότι στην πορεία του έτους η Eurostat και οι ελεγκτές της τρόικας θα εμφανίζουν διαρκώς «κρυμμένα ελλείμματα», ώστε να δικαιολογήσουν την καταβαράθρωση των δημοσιονομικών δεικτών και ελλειμμάτων. Κι όλα αυτά για να ενισχύσουν την εντύπωση που επιμόνως καλλιεργεί η επίσημη προπαγάνδα ότι για την επιδείνωση δεν φταίει το μνημόνιο, αλλά οι κακοί επαγγελματίες και έμποροι που φοροδιαφεύγουν, οι κακές δημόσιες υπηρεσίες που δεν κάνουν καλά την δουλειά τους, κοκ. Η ύφεση που βαθαίνει και η αποσάθρωση της οικονομίας ούτε καν υπάρχει στην συλλογιστική τους.

Ωστόσο, δεν θέλει να έχει κανείς ιδιαίτερη ευφυΐα, αρκεί ακόμη κι αυτή των κκ. Παπανδρέου και Παπακωνσταντίνου, για να καταλάβει ότι όσο καταβαραθρώνεται η εσωτερική αγορά, όσο τσακίζονται τα εισοδήματα και γιγαντώνεται η ανεργία, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η δυναμική των ελλειμμάτων. Με δεδομένη την κατάσταση και το γεγονός ότι η τρόικα δεν αφήνει κανένα περιθώριο ανάσχεσης της ύφεσης, το δημόσιο έλλειμμα για το 2011 θα είναι ακόμη μεγαλύτερο από το 2010. Ήδη η υστέρηση των δημοσιονομικών τακτικών εσόδων, δηλαδή των εσόδων από την φορολογία, εμφανίζεται να πλησιάζει το 20%. Είναι τέτοια η δυσπραγία και το έλλειμμα ρευστότητας του δημόσιου ταμείου που η κυβέρνηση δεν είναι σε θέση ούτε καν να κλείσει μήνα.

Πληρώνουν με «αέρα»

Με ανύπαρκτα αποθεματικά και την ταμειακή ρευστότητα να εξαρτάται από την έκδοση τρίμηνων και εξάμηνων εντόκων γραμματίων, η κυβέρνηση προσανατολίζεται να πληρώνει τις υποχρεώσεις της, όσες πληρώνει, με ειδικά ομόλογα. Δηλαδή με ομόλογα που λειτουργούν ως υποσχετικά πληρωμής κάπου στο μέλλον, χωρίς να θεωρούνται επίσημα ή να καταγράφονται ως δημόσιο χρέος. Κι επομένως δεν έχουν καμμιά κατοχύρωση πληρωμής. Η μόνη κατοχύρωση είναι ο «λόγος τιμής» της κυβέρνησης, με ότι αυτό σημαίνει. Κι αυτό πρέπει να το πάρουν πολύ σοβαρά υπόψη τους όλοι όσοι καλούνται να πληρωθούν με τέτοια υποσχετικά.

Να ξαναθυμίσουμε ότι η μεγάλη επιτυχία της κυβέρνησης στην Ευρωπαϊκή Σύνοδο στις 11 και 25 Μαρτίου, την απέτρεψε από το να δοκιμάσει την τύχη της με την προγραμματισμένη έκδοση εντόκων γραμματίων του μηνός Μαρτίου. Το γεγονός αυτό δημιούργησε μια πρόσθετη τρύπα στο δημόσιο ταμείο πάνω από 1,5 δις ευρώ. Τώρα με τα επιτόκια του δεκαετούς ομολόγου να έχουν ξεπεράσει το 12%, το κυβερνητικό επιτελείο σκέφτεται σοβαρά να αναβάλει και την έκδοση των εντόκων γραμματίων του μηνός Απριλίου. Κάτι που μάλλον είναι απαγορευτικό για την κατάσταση του δημόσιου ταμείου. Με τα σημερινά δεδομένα ο στόχος των 55 δις ευρώ τακτικών εσόδων του προϋπολογισμού για το 2011 μοιάζει όνειρο απατηλό. Η εκτίμηση είναι ότι τα έσοδα θα κυμανθούν γύρω στα 45 δις ευρώ, που σημαίνει ένα πρόσθετο έλλειμμα της τάξης των 10 δις ευρώ.

Περικοπές και κερδοσκοπία

Με βάση τις εξελίξεις, για να ισορροπηθεί ο κρατικός προϋπολογισμός σε ετήσια βάση για το 2011 θα πρέπει να εξοικονομηθούν κοντά στα 18 δις ευρώ, δηλαδή το 8% επί του ΑΕΠ, μέσα από έκτακτες φορολογίες και κυρίως μέσα από πιο δραστικές περικοπές δαπανών.

Είναι ποτέ δυνατόν να γίνει κάτι τέτοιο; Το σίγουρο είναι ότι η τρόικα το απαιτεί ήδη και η κυβέρνηση είναι διατεθειμένη να το τραβήξει όσο πάει, όσο κι αν κοστίσει στην ελληνική οικονομία και προπαντός στην κοινωνία. Πληροφορίες φέρουν τα στελέχη των διεθνών οργανισμών να τάσσονται υπέρ ενός εμπροσθοβαρούς προγράμματος που θα δίνει βάρος στον περιορισμό των λεγόμενων ανελαστικών δαπανών του Δημοσίου. Ποιες είναι αυτές; Μισθοί και συντάξεις, δαπάνες για υγεία και παιδεία, κοκ. Έτσι, το μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό πλαίσιο δίνει βάρος στην μείωση του μισθολογικού κόστους στο Δημόσιο, στην περικοπή αμυντικών δαπανών, στην μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας και στον περιορισμό των κοινωνικών μεταβιβάσεων, μέσω μειώσεως των κοινωνικών επιδομάτων και του αριθμού των δικαιούχων. Από την οικονομία καζίνο, βαδίζουμε ολοταχώς στην κοινωνία καζίνο όπου η επιβίωση του εργαζόμενου νοικοκυριού αφήνεται καθαρά στην τύχη.

Την ίδια ώρα η χρεοκοπημένη οικονομία της χώρας αποδεικνύεται ξέφραγο αμπέλι και εύκολη λεία για τους κερδοσκόπους όλων των ειδών. Οι πολυεθνικές και τα καρτέλ της αγοράς αυξάνουν διαρκώς τις τιμές παραγωγού. Ο Γενικός Δείκτης Τιμών Παραγωγού στη Βιομηχανία (σύνολο Εγχώριας και Εξωτερικής Αγοράς) του μηνός Φεβρουαρίου 2011, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο δείκτη του Φεβρουαρίου 2010, παρουσίασε αύξηση 8,5%, έναντι αύξησης 6,7% που σημειώθηκε κατά την ίδια σύγκριση των δεικτών του έτους 2010 προς το 2009. Ενώ ο μέσος Δείκτης του δωδεκαμήνου Μαρτίου 2010 – Φεβρουαρίου 2011, σε σύγκριση προς τον ίδιο δείκτη του δωδεκαμήνου Μαρτίου 2009 – Φεβρουαρίου 2010, παρουσίασε αύξηση 7,0%, έναντι μείωσης 4,1%, που σημειώθηκε κατά τη σύγκριση των αντίστοιχων προηγούμενων δωδεκαμήνων. Σ’ αυτές τις συνθήκες δεν υπάρχει κανένα περιθώριο επιβίωσης της όποιας παραγωγής έχει απομείνει σ’ αυτόν τον τόπο.

Ένας πιστός φίλος

Ωστόσο η κυβέρνηση έχει πολύ πιο σοβαρές ασχολίες. Την Δευτέρα το μεσημέρι ο κ. Παπανδρέου είχε συνάντηση «κεκλεισμένων των θυρών» με έναν από τους πιο αδίστακτους κερδοσκόπους των διεθνών αγορών και φυσικά μέγα φιλάνθρωπο, τον κ. Τζορτζ Σόρος. Λεπτομέρειες για την συνάντηση δεν δόθηκαν. Ούτε κάποιος από την κυβέρνηση ένιωσε την υποχρέωση να ενημερώσει την ελληνικό λαό για το τι συζητά ο Έλληνας πρωθυπουργός με κάποιον σαν τον Σόρος πίσω από κλειστές πόρτες. Το μόνο που φρόντισαν να διαρρεύσει είναι ότι συζητήθηκαν οι εξελίξεις στη διεθνή οικονομία και στην ευρωζώνη ειδικότερα, ενώ δεν τέθηκε από καμία πλευρά θέμα αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους. Που σημαίνει ότι αυτό ακριβώς ήταν το θέμα της συνάντησης.

Ο κ. Σόρος συμμετέχει σε μια ομάδα ισχυρών επενδυτικών κεφαλαίων, που συγκροτήθηκε στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης στις αρχές του 2010 και ηγείται της κερδοσκοπικής επίθεσης στο ευρώ. Είναι από εκείνους που πιέζουν, πατρονάρουν και χρηματοδοτούν αδρά λόμπι για να περάσει η ιδέα του ευρωομολόγου ως βασικό χρηματοδοτικό εργαλείο του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Στήριξης. Επιπλέον είναι γνωστό ότι ένας από τους κατεξοχήν τομείς ενδιαφέροντος του κ. Σόρος είναι η αγορά ακινήτων. Επομένως η εκποίηση της δημόσιας περιουσίας είναι κάτι που ενδιαφέρει ιδιαίτερα τον εν λόγω κερδοσκόπο, ο οποίος έχει ήδη σημαντικές τοποθετήσεις στην αγορά ακινήτων της Ελλάδας. Άλλωστε ο κ. Σόρος είναι από τις αρχές του 2010 ένας από τους πιο πιστούς φίλους της κυβέρνησης Παπανδρέου, μιας και επανειλλημένα βγήκε να την στηρίξει με δηλώσεις του. Μάλλον ήρθε η ώρα να εξαργυρωθεί μια τόσο πολύτιμη φιλία.

«Η Αθήνα δεν καταθέτει τα όπλα», ήταν απάντηση της Frankfurter Rundschau (4/4) στο δημοσίευμα του Spiegel (1/4), σύμφωνα με το οποίο το ΔΝΤ τάσσεται υπέρ μιας ταχείας αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους: «Μια τέτοια άποψη εκ μέρους του ΔΝΤ θα συνιστούσε αλλαγή στη στάση του διεθνούς οργανισμού, διότι μέχρι σήμερα διαμηνύει πάντα ότι η Ελλάδα μπορεί να διαχειριστεί μόνη της την κρίση.»

Αναδιάρθρωση εν ευθέτω και… όταν τους βολεύει

Όποιος κάνει λόγο για αναδιάρθρωση του χρέους δεν κατανοεί ότι τα μειονεκτήματα ενός τέτοιου βήματος είναι περισσότερα από τα πλενονεκτήματα, δήλωσε ο κ. Παπακωνσταντίνου για το δημοσίευμα του Spiegel. Επίσης το ΔΝΤ στήριξε τη θέση της Αθήνας, δηλώνοντας μέσω εκπροσώπου του ότι δεν υπάρχει αναγκαιότητα αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους. Βέβαια σιγή ιχθύος κράτησε για την ένταξη της Ελλάδας στον μηχανισμό της Εκτεταμένης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης (EFF) που προτείνει το ΔΝΤ για 10 χρόνια επιπλέον.

Συνήγορος σ’ αυτή την γραμμή εμφανίστηκε και η γνωστή Goldman Sachs. «Η ευρωκρίση θα μας συνοδεύει επί χρόνια», ήταν η άποψη του Γιαν Χάτσιους, επικεφαλής οικονομολόγου της Goldman Sachs στην εφημερίδα Die Welt (4/4). Συγκεκριμένα δήλωσε: «Οι χώρες της Νότιας Ευρώπης είναι πολύ λίγο ανταγωνιστικές γι’ αυτό και οι σκληρές μεταρρυθμίσεις είναι αναπόφευκτες, φαίνεται μάλιστα να αποδίδουν. Στην Ιρλανδία έχει βελτιωθεί η διάθεση των μάνατζερ και στην Ισπανία η ανταγωνιστικότητα, τουλάχιστον στο κόστος εργασίας. Υπάρχουν πρόοδοι, αλλά φοβούμαι ότι η ευρωκρίση θα μας ακολουθεί για χρόνια.»

Όσον αφορά την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους παρατηρεί: «Η ελληνική κυβέρνηση κάνει μεγάλες προόδους και έχει δρομολογήσει με ζήλο πολλές αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Όμως η εκκίνηση της εξυγίανσης και των μεταρρυθμίσεων, τουλάχιστον όσον αφορά το χρέος, ήταν εξ αρχής ιδιαίτερα δύσκολη. Γι’ αυτό μία αναδιάρθρωση του χρέους εν ευθέτω χρόνω παραμένει ρεαλιστικό σενάριο.»

Το νόημα αυτής της τοποθέτησης είναι ότι ναι μεν η αναδιάρθρωση για την Ελλάδα και την Ιρλανδία είναι αναπόφευκτη, αλλά αφήστε ρε παιδιά να ολοκληρωθεί πρώτα το πρόγραμμα προσαρμογής και επιτρέψτε στην ευρωζώνη να ενσωματώσει τα νέα θύματα του ευρώ. Άλλωστε το μόνο που κατόρθωσε να συμφωνήσει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 25^ης Μαρτίου και να προχωρήσει άμεσα στην εφαρμογή του είναι η «οικονομική διακυβέρνηση» με τις ποινές και τις ρήτρες ενάντια στα απείθαρχα κράτη, καθώς και στο σύμφωνο του ευρώ με τα μέτρα υποβιβασμού των εργαζομένων σε υποζύγια στο όνομα της ανταγωνιστικότητας.

Επιπλέον ανακοινώθηκε ότι στο Σύμφωνο για το Ευρώ προσχωρούν και μερικές επιπλέον χώρες: Βουλγαρία, Πολωνία, Δανία, Ρουμανία, Λιθουανία, Λετονία. Οι χώρες αυτές εντάσσονται στο Σύμφωνο όχι επειδή πληρούν τις προϋποθέσεις, αλλά διότι οι ισχυροί της ευρωζώνης ζητούν περισσότερα θύματα, περισσότερες αναλώσιμες χώρες.

Η κινέζικη ενδοχώρα της ευρωζώνης

Στον Πίνακα δίνονται ορισμένα στοιχεία για τις νέες χώρες του ευρώ. Καταρχάς οι περισσότερες, μάλλον όλες πλην Δανίας, είναι ήδη υπό καθεστώς ελεγχόμενης χρεοκοπίας με το ΔΝΤ κυριολεκτικά να αλωνίζει. Όπως μπορεί να παρατηρήσει κανείς, τα προσόντα των χωρών αυτών είναι ο χαμηλός δείκτης δημόσιου και ιδιωτικού χρέους (συγκριτικά με τις μεγάλες χώρες του ευρώ), πράγμα που ενδιαφέρει ιδιαίτερα τις τράπεζες, και το ιδιαίτερα χαμηλό επίπεδο βασικού μισθού.

Για λόγους σύγκρισης να αναφέρουμε ότι στην Ελλάδα ο βασικός μισθός για το 2010 είναι 862,8 ευρώ, ενώ το χρέος των νοικοκυριών (2008) ανερχόταν σε 70,7%. Επίσης ένα σημαντικό πλεονέκτημα των χωρών που εντάσσονται στο ευρώ είναι ο ιδιαίτερα υψηλός δείκτης επιχειρηματικών κερδών, που βρίσκεται σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις πάνω από τον μέσο όρο της ευρωζώνης (36%). Όμως καμιά χώρα δεν φτάνει την Ελλάδα, η οποία το 2009 ο δείκτης επιχειρηματικών κερδών έφτασε στο 59,5% της εγχώριας προστιθέμενης αξίας.

Η ένταξή τους καθορίστηκε από την ανάγκη επέκτασης των ισχυρών οικονομιών της ευρωζώνης, με πρώτη τη Γερμανία, με όρους εξαγωγής κεφαλαίου και εμπορευμάτων. Ταυτόχρονα το φθηνό εργατικό δυναμικό, δίχως δικαιώματα και κατοχυρώσεις, θα λειτουργήσει ως κατασταλτικός μηχανισμός στις κοινωνικές και εργασιακές σχέσεις στις υπόλοιπες χώρες της ευρωζώνης. Σε συνδυασμό με τις υπό χρεοκοπία χώρες, η ευρωζώνη, και ειδικά η Γερμανία, αποκτά επιτέλους την πολυπόθητη «κινέζικη» ενδοχώρα της, με ένα εργατικό δυναμικό με αμοιβές και δικαιώματα που προσεγγίζουν σημαντικά το επίπεδο εξαθλίωσης του Κινέζου εργάτη.

Στοιχεία για τις νέες χώρες του ευρώ (2010)
	Δημόσιο χρέος (% ΑΕΠ)	Εξωτερικό χρέος (% ΑΕΠ)	Δημόσιο Έλλειμμα	Βασικός Μισθός (ευρώ)	Χρέος των νοικοκυριών (% επί του μέσου διαθέσιμου εισοδήματος)1	Ανεργία (%)	Επιχειρηματικό κέρδος (% επί της προστιθέμενης αξίας)1
Βουλγαρία	15,6	101,0	-4,7	122,7	…	8,2	54,3
Πολωνία	55,4	47,0	-7,1	320,8	49,4	9,9	45,5
Δανία2	45,3	274,0	-2,7	…	265,7	8,0	33,7
Ρουμανία	29,3	59,0	-8,3	141,6	…	7,3	52,3
Λιθουανία	37,2	98,0	-8,9	231,7	45,6	18,3	50,3
Λετονία	43,4	145,0	-9,0	253,7	73,7	18,3	44,8
1.     2008 2.     Η Δανία δεν διαθέτει επίσημα θεσμοθετημένο βασικό μισθό. ΠΗΓΗ: Επεξεργασία στοιχείων Eurostat και ΔΝΤ.

Δημοσιεύτηκε στο Ποντίκι, 6/4/2011