Έρχεται το Νέο Λύκειο με βήμα …προσεχτικό Αποκωδικοποιήσεις, εκτιμήσεις και προτάσεις

Του Παναγιώτη Α. Μπούρδαλα*

 

 Με δυο βήματα μπροστά και ένα πίσω και πάλι από την αρχή, είναι η μέθοδος που φέρνει το Pasok και το «Νέο Λύκειο». Ακολουθεί τις αλλαγές σε ΑΕΙ και ΤΕΙ. Από πίσω και πλάγια εφάπτεται το «Νέο Γυμνάσιο» ως προς το περιεχόμενο. Πιο δίπλα – ήδη όταν γράφουμε το Νομοσχέδιο ετοιμάζεται για τη Βουλή – φαίνεται αλλάζουν πράγματα στα Πειραματικά προς την κατεύθυνση της «αριστείας», του «πρότυπου», και αύξηση του σχετικού «ελιτισμού».

Ι) Όμως το ΥΠΔΜΘ «κάτι» φοβάται. Τι και Γιατί;

Τι; Φυσικά φοβάται να μην αποτύχει η αναδιάρθρωση, όπως πριν 12-13 χρόνια επί «Γεράσιμε κάτσε καλά». Το μόνο που ουσιαστικά πέτυχε τότε ήταν η κατάργηση της σχεδόν αδιάβλητης επετηρίδας, δημιουργώντας πολλές άλλες, είτε «αξιοκρατικές» (ΑΣΕΠ), είτε «πελατειακές» (προϋπηρεσία). Παράλληλα βασάνισε κυριολεκτικά γύρω στις 500.000 μαθητές, αφού ξεπατώθηκαν με 28 μαθήματα πανελλαδικές τα πρώτα χρόνια και 18 στα επόμενα, μέχρι να πάμε στα έξι.

Γιατί; Πριν απ’ όλα είδε τις αντιδράσεις για τις «συγχωνεύσεις» των σχολείων να είναι σημαντικές και το κυριότερο βγήκαν πολύ έξω από την εκπαιδευτική κοινότητα. Έτσι:

α) Δεν τις έφερε όλες  μαζί. Με βάση την σχετική εγκύκλιο θα οδηγούσε σε 30% έως 40% των σχολείων σε συγχωνεύσεις, ενώ κατά μ.ό. πήγε στο 8%. Μόνο σε τέσσερις νομούς (Πρέβεζα, Καρδίτσα, Τρίκαλα και Σέρρες το έπιασε).

β) Από τα 1933 σχολεία, όπου περίπου το 90% της α/βάθμιας δεν ήταν αυτονόητες και σχεδόν το 99% της β/βάθμιας δεν ήταν αναγκαίες, σε κάποιες έκανε πίσω μετά την επίσημη εξαγγελία του.

γ) Φέτος δεν είναι νομιμοποιημένες ούτε ουσιαστικά, ούτε τυπικά. Να θυμίσουμε ότι μετά τις 31-12-10 δεν υφίστανται οι ευρείες γνωμοδοτικές νομαρχιακές επιτροπές παιδείας που εξέφραζαν την ευρύτερη εκπαιδευτική κοινότητα και δεν έχουν ακόμα δημιουργηθεί οι καλλικρατικές δημοτικές επιτροπές.

δ) Κανείς δεν πίστεψε ότι τα κριτήρια ήταν «παιδαγωγικά». Ήταν εμφανώς «οικονομίστικα» λόγω Τρόικας και Μνημονίου και λίγοι κατανοούν ότι σχετίζονται με τον ερχομό του «Νέου Σχολείου» και «Νέου Πανεπιστημίου»…

ε) Δεν ακούμπησε φέτος την Τεχνική Εκπαίδευση (ΕΠΑΛ και ΕΠΑΣ). Από του χρόνου όμως… ετοιμάζει και φέρνει πολύ «πράγμα», αν η «κοινοβουλευτική χούντα» συνεχίσει…

Το δεύτερο που φοβάται είναι να μη γίνει κατανοητό στους πολλούς το βαθύτερο σχέδιο των συγχωνεύσεων:

α) Ότι σχετίζονται άμεσα με τη νέα δομή και το περιεχόμενο του Νέου σχολείου. Ένα σχολείο που μειώνει τη συνεκτική και ενιαία γνώση στο Λύκειο, αυξάνει τα επιλεγόμενα μαθήματα μειώνοντας ανά μαθητή πάρα πολλά από τα σημερινά. Ταυτόχρονα σχεδιάζει την εξεταστική απομάκρυνση του καθηγητή από τους μαθητές με το νέο εξεταστικό (τράπεζες θεμάτων, πολλές ρωτήσεις κλειστού τύπου, κλπ). Και φυσικά με τα μεγάλα τμήματα και μεγάλα σχολεία αυξάνει την παιδαγωγική απόσταση. Αυτήν που έμμεσα θα διευρύνει η πιθανή ήττα των εκπαιδευτικών στο ζήτημα της «ατομικής» και «σχολικής» αγγλοσαξονικού τύπου αξιολόγησης-χειραγώγησης.

β) Η μεταφορά της «καυτής» οικονομικής πατάτας στους καλλικρατικούς δήμους από το καλοκαίρι. Ότι δηλαδή οι συγχωνεύσεις, οι δομικές αλλαγές στις σχολικές επιτροπές, η ευθύνη μεταφοράς των (περισσότερων πια) μαθητών στους χρεωμένους δήμους, η όποια πιλοτική αυτοαξιολόγηση, η μείωση των διορισμών, οι χειρουργικές επεμβάσεις σε ασφάλιση, σύνταξη, μισθό κλπ προετοιμάζουν την μεταφορά όλης της σχολικής μονάδας στους νέους δήμους. Άρα και της δυνατότητας επιβίωσή τους…

ΙΙ) Η δεύτερη έκδοση του «Νέου Λυκείου» επί της δομής

Στις Ρ @ Π έχουμε αρχίσει να δημοσιεύουμε ενδεικτικά κείμενα εδώ και ένα χρόνο από αγγλοσαξωνικές εφαρμογές που ορέγεται το ΥΠΔΜΘ που αφορά το περιεχόμενο του «Νέου Λυκείου». Τα κομμάτια όμως του παζλ είναι λίγα και μόνο με ευρύτερες εκπαιδευτικές και πολιτικές εκτιμήσεις ή συσχετίσεις με αγγλοσαξωνικές εφαρμογές μπορούμε να δούμε «που πάει». Εμείς παράλληλα μπορούμε να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα μέσω των δύο προσχεδίων που έχουν διαρρεύσει και επιβεβαιώνονται δημοσιογραφικά από την ηγεσία του ΥΠΔΜΘ.

Φαίνεται ότι επί της δομής το ζήτημα σχεδόν έχει κλείσει, αφού υπήρξαν τρία σοβαρά εμπόδια για το 1^ο σχέδιο, που αναλύσαμε στο προηγούμενο φύλλο:

α) Το οικονομικό κόστος που πήγαινε ψηλά (πολλά τμήματα για προσωπικό με λιγότερους μαθητές στα πολλά επιλεγόμενα).

β) οι τεράστιες ελλείψεις στις μεγάλες πόλεις σε υλικοτεχνική υποδομή, όχι μόνο λόγω σεισμών, αλλά και σχετικής εγκατάλειψης, που καταγράφτηκαν αναλυτικά και σε ηλεκτρονική βάση φέτος.

γ) Οι πρώτες αντιδράσεις επιστημονικών φορών, εκπαιδευτικής κοινότητας, δημοσιογράφων, κομμάτων και θεσμικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Στο ζήτημα του εξεταστικού έχουμε χαραμάδες για τις όποιες «ενδοσχολικές» εξετάσεις, ενώ έχουμε περισσότερα στοιχεία στις «εισαγωγικές» για ΑΕΙ και ΤΕΙ. Έχουν κλειδώσει όμως τα τέσσερα πανελλαδικά μαθήματα, που έχουν λιγότερο κόστος κατά 30% και η είσοδος στο 1^ο έτος στις σχολές αντί για τμήματα, όπου δίνεται εξεταστική εξουσία στα ΑΕΙ, για να γίνουν πιο αυταρχικά, λόγω των εκεί αναδιαρθρώσεων, ειδικά στο μεταβατικό πρώτο έτος. Εκεί θα κρίνεται σε ποιο τμήμα θα εισάγονται οι επιτυχόντες και αν θα μπορούν όλοι να συνεχίσουν λόγω των αναμενόμενων φίλτρων που θα επιχειρήσουν να βάλουν. (Ενδεικτικά: υποχρεωτική παρακολούθηση, εργασίες, εξετάσεις, αριθμό φοιτητών στα τμήματα, κλπ).

Που πάει επομένως η δομή; Μειώνονται τα υποχρεωτικά μαθήματα, όπως υφίστανται πολλές δεκαετίες στο Λύκειο ή Εξατάξιο Γυμνάσιο από την εποχή της 1ης και 2ης Τεχνολογικής και Βιομηχανικής Επανάστασης. Δεν υπήρχε λόγος αλλαγών; Φυσικά και ναι. ¨Όχι μόνο γιατί ήδη έχουμε εισέλθει στην 3η (ηλεκτρονική και όχι μόνο) τεχνολογική επανάσταση. Αλλά γιατί το παλιό σχολείο μετά τα δέκα δεν μπορεί να λειτουργήσει κρατώντας όλα τα παιδιά με τη «θέλησή» τους σε ένα σχολείο που να μη φαντάζει «φυλακή».

Δυο δρόμοι ανοίγονται. Ή θα πηγαίναμε σε ένα σχολείο με δημιουργική, ενιαία, συλλογική, ολόπλευρη γνώση και μόρφωση ή σε πιο τεμαχισμένη, πιο επιλεκτική, πιο  εξειδικευμένη και όχι για όλα τα παιδιά. Όμως το σχολείο δεν αποτελεί αποκομμένη όαση από την υπόλοιπη κοινωνία, πολιτεία, πολιτισμό και οικονομικό – εργασιακό περιβάλλον. Δυστυχώς τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο, όσο και σε ευρωπαϊκό, οι λαοί δεν κατάφεραν μετά την αφετηρία της σύγχρονης κρίσης του υπαρκτού καπιταλισμού και του όποιου υπαρκτού ή ανύπαρκτου σοσιαλισμού (1972 και κυρίως μετά το 1990) να πάνε τα πράγματα προς την πρώτη κατεύθυνση.

Τι φαίνεται λοιπόν να προτείνει επί της δομής το ΥΠΔΜΘ;

α) Α΄ Λυκείου: Μεταβατική χρονιά τόσο στα ΓΕΛ, όσο και στα ΕΠΑΛ (ή όπως αλλιώς ονομαστούν από του χρόνου) με πολλά υποχρεωτικά και ενιαία κατά κανόνα μαθήματα. Ίσως πρόκειται για μια  μικρή ιδεολογική-εκπαιδευτική νίκη που έρχεται από το ιστορικό κίνημα της μεταπολίτευσης στην εκπαίδευση, η οποία αφορά την όποια ενιαία γνώση και το ίδιο το σχολείο, αφού οδηγεί έμμεσα σε δεκαετές ενιαίο υποχρεωτικό  σχολείο.

Τα επιλεγόμενα απλά θα είναι περισσότερα από το υπάρχον. Να δούμε εάν οι εργασίες και οι έρευνες που σχεδιάζονται και έχουν κλειδώσει, μπορούν να λειτουργήσουν με φτηνό σχολείο, με λειτουργικό αναλφαβητισμό στα ύψη και με το βαθμό του Λυκείου, όπως και αυτών, να μετράνε για την είσοδο των ΑΕΙ… 

β) Β΄ Λυκείου: Το φθηνότερο σχολείο, η έλλειψη υλικοτεχνικής υποδομής και η γενική επίθεση για μια Β’ Λυκείου με τρία μόνο υποχρεωτικά, όπου οι φυσικές και ανθρωπιστικές επιστήμες κατακρεουργούνταν, ανέκρουσε σχετική πρύμνα. Παίζεται αν θα αυξήσει τα υποχρεωτικά μαθήματα από 3 (1^ο σχέδιο) σε 5, αλλά σίγουρα πάει στη λογική των κατευθύνσεων με μια νέα λογική επιλογών. Όμως φαίνεται ότι δεν θα κάνει πίσω στα σχέδιά του για το περιεχόμενο, αλλά και στο εξεταστικό.  Να δούμε στις λεπτομέρειες για το αν θα έχουμε κάποια μαθήματα-θύματα.

Οι πληροφορίες λένε ότι το ΥΠΔΜΘ έχει αποφασίσει να αλλάξει το περιεχόμενο πολλών μαθημάτων, αρχής γενομένης από τα θρησκευτικά. Οδηγούνται ανάμεσα στην κατεύθυνση που έχει δείξει πριν δυο χρόνια το ΔΣ της ΟΛΜΕ και φέτος ο «Καιρός» των θεολόγων. Παράλληλα το ερωτηματικό παραμένει  όσον αφορά το περιεχόμενο της ελληνικής Ιστορίας; Λέτε εδώ να νικήσει ο περίγυρος του Σκάι (τους); Στις φυσικές   επιστήμες θα έχουμε ενότητα και ενιαία γνώση ή αποσπασματικές γνώσεις και πληροφορίες; Τι επιφυλάσσεται για τη Γεωμετρία; Η τύχη της Αστρονομίας και Γεωλογίας; Ας αναμένουμε…

Για το εξεταστικό ο έρωτας προς τις τράπεζες θεμάτων και σε ερωτήσεις κλειστού τύπου δεν κρύβεται με τίποτα, ούτε για τις όποιες ενδοσχολικές εξετάσεις. Λέτε να βρούμε μπροστά μας το μοντέλο των εξετάσεων του ΑΣΕΠ; Στα πλαίσια της ελεγχόμενης και κατακερματισμένης γνώσης το θεωρώ πολύ πιθανό αν αργήσουμε να αναδείξουμε τις αρνητικές συνέποειες αυτής της προοπτικής.

γ) Γ΄ Λυκείου: Όλη η υπερηφάνεια του ΥΠΔΜΘ θα κρατηθεί από το αρχικό σχέδιο  σ’ αυτή την τάξη. Όμως οι έξι ομάδες φαίνονται να γίνονται πάλι τρεις με τη λογική τριών κατευθύνσεων: θετική, θεωρητική και… οκονομικο-κοινωνιολογική.  

Ερωτήματα: Η Τεχνολογική Κατεύθυνση θα φύγει προς το Τεχνικό Λύκειο, στο οποίο προ-ετοιμάζεται ο εξοβελισμός πολλών ειδικοτήτων εκτός β/βάθμιας; Πως θα δομηθούν τα επιλεγόμενα στο εσωτερικό των λοιπών Κατευθύνσεων; Το σίγουρο είναι ο εξοβελισμός πολλών μονόωρων μαθημάτων...

Εννοείται ότι δεν υφίσταται Πρόσθετη Διδακτική Στήριξη. Σε συνδυασμό με το ευρύτερο περιεχόμενο και το εξεταστικό, επανέρχεται το ερώτημα: θα παίρνουν λιγότεροι μαθητές απολυτήριο Λυκείου (Γενικού και Τεχνικού) σε σχέση με το 2001 που είχαν κοπεί το 35%; Εκτιμώ πως ναι, αν συνυπολογίζουμε τα λεγόμενα της Υπ. Παιδείας για την τεχνική Εκπαίδευση…

Εκτιμούμε ότι στις κατευθύνσεις θα υπάρχουν και μαθήματα επιλογής, τα οποία θα έχουν σχέση με τις τέχνες και τον πολιτισμό. Κάπου βεβαίως θα χωθούν και οι επί πλέον ξένες γλώσσες, που αποτελούσαν την 6^η ομάδα επιλογής στο αρχικό σχέδιο. 

ΙΙΙ) Γιατί φτάσαμε εδώ και τι μπορούμε να κάνουμε;

Στη χώρα μας έγιναν κάποια βήματα στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης από τη στρατιωτική χούντα, αυξήθηκε το κοινωνικό κράτος (καθυστερημένα), έγιναν κάποιες αλλαγές στην εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες λόγω του αέρα του αντιδικτατορικού κινήματος. Οι αλλαγές όμως σε επίπεδο παραγωγής, κατανάλωσης, συμμετοχής του λαού ήταν τελικά όχι μόνο αναντίστοιχες, αλλά  και αρνητικές. Μείναμε στο ΝΑΤΟ και τώρα συμμετέχουμε στην «αυγή μιας Οδύσσειας» στη Μεσόγειο, που δεν γνωρίζουμε ακόμα τι θα φέρει.

Μπήκαμε στην ΕΟΚ – ΕΕ – Ευρωζώνη και διαλύθηκε το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγικής βάσης της χώρας. Η οποία δείχνει να αποτελειώνεται με την πολιτική των Μνημονίων και της πληρωμής των πανωτοκίων του χρέους. Και με την αντίστοιχη κουλτούρα που εκπορεύτηκε ποικιλότροπα από το «σύστημα», ακούσαμε τις σειρήνες του «πλαστικού χρήματος», του «χρηματιστηρίου», των «ολυμπιακών αγώνων», της «ατομικής καριέρας», τη «αξιοκρατίας» και «αξιολόγησης.».

Μ’ αυτά και μ’ αυτά, επιλεγήκαμε ως πειραματόζωο στην Ευρωζώνη από τον παγκόσμιο καπιταλισμό στην ΕΕ και Μεσόγειο, φυσικά με τη σύμφωνη γνώμη της ντόπιας elite, οικονομικής, πολιτικής, πνευματικής και δημοσιογραφικής, «κατά το μάλλον ή ήττον»….

Στο πλαίσιο επομένως αυτό η εξουσία δημιούργησε και επί πλέον εργαλεία: το δημόσιο και ιδιωτικό χρέος, τον Καλλικράτη, τα αναντίστοιχα πολιτικά κόμματα και τον γραφειοκρατικό-κομματικό κατά κανόνα συνδικαλισμό και την διαμεσολαβητική (κομματική και πελατειακή συνήθως) συνείδηση των εργαζομένων, τον καταναλωτισμό του πλαστικού χρήματος, κλπ. Δεν θα είχε επομένως και τον πρώτο λόγο η εξουσία για το που θα πάει το νέο λύκειο, το νέο σχολείο, το νέο πανεπιστήμιο; Φυσικά και ναι…

Σε μας απομένει:

α) Η αντιστροφή του κλίματος σε όσα ζητήματα φαίνεται να είναι εμφανές το «δίκιο» μας, σε όσα ζητήματα αναπτύσσουμε με πανεκπαιδευτική ή κοινωνική συναίνεση με μικρές νίκες, όπως στις «συγχωνεύσεις».

β) Η αντίσταση με κοινωνικά αποδεκτές αρχές των  συλλογικών αγώνων και επιτυχία μικρών ή μεγαλύτερων νικών, ώστε να ανέβει το ηθικό. Αυτό που με ψυχιατρικούς και πολιτικούς όρους έχει ονομαστεί από το 1972 ως «σοκ και δέος» για τη δημιουργία τετελεσμένων.

γ) Η πολιτικοποίηση των κλαδικών και εκπαιδευτικών αγώνων με σύνδεση των αρνητικών αναδιαρθρώσεων ενάντια στις πραγματικές ανάγκες  των παιδιών (μας), των εργαζομένων, των εκπαιδευτικών, αλλά και ως προς το μέλλον της δικής μας χώρας. Και ήδη αυτό έχει αρχίσει να αχνοφέγγει…

* Ο Παναγιώτης Α. Μπούρδαλας είναι αυτή την εποχή αιρετός εκπρόσωπος στο ΠΥΣΔΕ Αχαΐας.