Η αναδιάρθρωση που κρύβει η κυβέρνηση

Του Σταύρου Χριστακόπουλου

Έρχονται λοιπόν τα χαμπέρια. Ποια χαμπέρια; Αυτά για τα οποία σας μιλάμε εδώ και μήνες: ηαναδιάρθρωση του χρέους της Ελλάδας όχι μόνο με τους όρους των δανειστών μας, αλλά με τουςχειρότερους που θα μπορούσαμε να φανταστούμε, ώστε να μην διαταραχθεί – όσο αυτό είναι δυνατόν... – η σταθερότητα της Ευρωζώνης. Φυσικά στην Ελλάδα γίνεται απεγνωσμένη προσπάθεια νασυγκαλυφθεί το... μοιραίο, να μετονομαστεί και να περάσει με τη μικρότερη δυνατή «φασαρία».

Όλοι οι πρωτοκλασάτοι σε αυτή την «ευγενή» μάχη, με πρώτο και καλύτερο τον πρωθυπουργό, ο οποίος, στο υπουργικό συμβούλιο της περασμένης Τετάρτης, ενώ είχαν αρχίσει να φουντώνουν τα γερμανικά δημοσιεύματα για αναδιάρθρωση, κάλεσε τους υπουργούς του να είναι «προσεκτικότατοι» στο τι λένε γύρω από τα ζητήματα του δανεισμού και του χρέους, επειδή «παρότι μπορεί να είναι όλα συζητήσιμα, μπορεί να παρεξηγηθούν».

Δύο μέρες πριν, ο αντιπρόεδρός του Θεόδωρος Πάγκαλος, σε συνέντευξή του στον Αλέξη Παπαχελά, είχε μιλήσει για «επιμήκυνση» του συνόλου του χρέους της Ελλάδας – και όχι μόνο των 110 δισ. του μηχανισμού «στήριξης».

Ψυχιατρικού ενδιαφέροντος!

Ύστερα ανέλαβε να διώξει από το κέντρο του ενδιαφέροντος τη λέξη «αναδιάρθρωση» ο υπουργός Οικονομικών Γ. Παπακωνσταντίνου, ο οποίος χθες, σε συνέντευξή του στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, πέρασε σε... ανώτερες μορφές προπαγάνδας, καθώς ξόρκισε το συγκεκριμένο ενδεχόμενο επιστρατεύοντας ένα ενδιαφέρον σενάριο οικονομικής φαντασίας. Κατ’ αυτόν μπορεί να αποφευχθεί η αναδιάρθρωση με τον εξής μαγικό τρόπο:

«Δημιουργώντας και διατηρώντας για αρκετά χρόνια πρωτογενή πλεονάσματα της τάξης του 5%-6%, πετυχαίνοντας μεγάλες διαρθρωτικές τομές και αλλαγές που ανεβάζουν τον πραγματικό ρυθμόανάπτυξης της οικονομίας πάνω από 2%, αλλά και με τη βοήθεια της επιμήκυνσης του χρόνου αποπληρωμής του δανείου των 110 δισ. και – ελπίζουμε – πιο ευνοϊκούς όρους χρηματοδότησης στο πλαίσιο των νέων ευρωπαϊκών αποφάσεων που θα παρθούν».

Σε ποια οικονομία θα συμβούν αυτά και σε ποιο «περιβόλι» θα ανθήσουν τα σενάρια της οργιώδουςοικονομικής φαντασίας του υπουργού; Μπορεί να συμβεί αυτό με τη διαχείριση αυτού του υπουργού καιαυτής της κυβέρνησης σε συνθήκες Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου; Σε αυτά τα ερωτήματα αναζητήσαμε την απάντηση στον Γιάννη Πρετεντέρη και το χθεσινό Βήμα. Ιδού το αποτέλεσμα:

«Το ίδιο οικονομικό αντικείμενο (τα όποια κέρδη μιας μικρής προσωπικής εταιρείας) έχει φορολογηθεί... πέντε φορές! Θα πρέπει να είναι το παγκόσμιο ρεκόρ φορομπηχτικής πολιτικής. Το οποίο θα μπορούσαμε ασφαλώς να το συζητήσουμε μέσα από το πρίσμα της ψυχιατρικής επιστήμης. Γιατί, για παράδειγμα, οι άνθρωποι που μας κυβερνούν εχθρεύονται τόσο πολύ την επιχειρηματική δραστηριότητα ώστε να φορολογούν τον ίδιο φουκαρά πέντε φορές;

Αλλά πολύ φοβούμαι ότι το πραγματικό πρόβλημα βρίσκεται στο πεδίο της πραγματικήςοικονομίας. Διότι όλα αυτά δεν συμβαίνουν σε μια χώρα που ανθεί, αλλά σε μια χώρα που βρίσκεται σε κρίση. Και από αυτήν ακριβώς τη διαπίστωση προκύπτει το ερώτημα: Πώς είναι δυνατόν μια χώρα που βουλιάζει στην ύφεση να καταφεύγει σε μια τόσο βάναυση φορομπηχτική πολιτική; Και πώς θα τονωθεί η οικονομική δραστηριότητα όταν το κράτος επιχειρεί μια τόσο θηριώδη αφαίμαξη της ρευστότητας από την οικονομία;

Δεν μπορώ να φανταστώ την απάντηση. Αλλά έχω την αίσθηση ότι συμβαίνει κάτι πολύ χειρότερο:δεν τους ενδιαφέρει η απάντηση.

(...) Αν αυτή η αντίληψη ισχύει (και δεν βλέπω τίποτε που να τη διαψεύδει...), τότε πολύ φοβούμαι ότι βρισκόμαστε αντιμέτωποι όχι με μια κακή πολιτική, αλλά με ένα βαθύ κοινωνικό πρόβλημα: έχουν κηρύξει τον πόλεμο στην κοινωνία».

Τι συζήτησε ο διοικητής;

Τρίτος αρμόδιος που ξορκίζει την αναδιάρθρωση είναι ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος Γ. Προβόπουλος, ο οποίος, μιλώντας στο Έθνος της Κυριακής, υπήρξε πιο συγκρατημένος, αλλά όχι με μικρότερη διάθεση να βγάλει από την ατζέντα τη συζήτηση περί αναδιάρθρωσης:

● Πρώτα ξόρκισε κι αυτός ένα τέτοιο ενδεχόμενο λέγοντας ότι:

«Το πολιτικό και οικονομικό κόστος της αναδιάρθρωσης θα ήταν πολύ μεγαλύτερο από το βραχυχρόνιο κόστος της δημοσιονομικής προσαρμογής που καλούμεθα να καταβάλουμε σήμερα. Η αναδιάρθρωση θα πυροδοτούσε ανεξέλεγκτες, αλυσιδωτές αντιδράσεις που θα άνοιγαν έναν νέο, μακροχρόνιο, κύκλο δυσπιστίας για το μέλλον της ελληνικής οικονομίας. Θα είχε επίσης άμεσες και σημαντικές αρνητικές συνέπειες για τα ασφαλιστικά ταμεία, τις τράπεζες και όλους όσοι κατέχουν κρατικούς τίτλους».

● Ύστερα ζήτησε να μην γίνεται καν συζήτηση για το θέμα αυτό: «Θεωρώ ότι ακόμη και η απλή συζήτηση περί αναδιάρθρωσης ζημιώνει τον τόπο».

Χθες όμως υπήρξε και το ρεπορτάζ της Καθημερινής, το οποίο έλεγε επί λέξει:

«Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, την Πέμπτη πραγματοποιήθηκε τηλεδιάσκεψη σε ανώτερο τεχνοκρατικό επίπεδο (από την Ελλάδα συμμετείχε η Τράπεζα της Ελλάδος) μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών και εκεί για πρώτη φορά συζητήθηκε επίσημα το θέμα της συμμετοχής του EFSF στη "διάσωση" της Ελλάδας».

Τι να συζήτησε όμως η Τράπεζα της Ελλάδος για τη «διάσωση» (τα εισαγωγικά είναι της εφημερίδας); Τιακριβώς που... δεν συνιστά αναδιάρθρωση; Ίσως, σε μια νέα ευκαιρία, να το διασαφήσει ο διοικητής της. Πάντως η ίδια εφημερίδα δίνει μια πρώτη απάντηση:

«Η αξιοποίηση του ευρωπαϊκού μηχανισμού στήριξης (EFSF) για την εξυπηρέτηση του ελληνικού δημόσιου χρέους εξετάζεται, σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες, στις Βρυξέλλες και το Βερολίνο. Το βασικό σενάριο προβλέπει τη χρηματοδότηση της χώρας μας από το EFSF, με χαμηλό επιτόκιο, ώστε να αγοράσει από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και από επενδυτές τα ελληνικά ομόλογα με την υφιστάμενη έκπτωση που υπάρχει στις αγορές.

Μόνο που οι όροι που θέτει το Βερολίνο είναι πολύ σκληροί και προβλέπουν μεταξύ άλλων κατάργηση της τιμαριθμοποίησης μισθών και συντάξεων, φορολογική εναρμόνιση, έως και συνταγματική πρόβλεψη για μείωση του ελλείμματος κάτω από το 3%».

«Σιωπηλή αναδιάρθρωση»

Το τι ακριβώς σημαίνει αυτή η ιστορία διευκρινίζει το ρεπορτάζ του Τάσου Τέλογλου στο ίδιο φύλλο της Καθημερινής, από το οποίο αντιγράφω:

«Σύμφωνα με την εβδομαδιαία επιθεώρηση Die Zeit, την επεξεργασία των σχετικών ιδεών του "πακέτου" έχουν κάνει ο Γιοργκ Άσμουσεν, υφυπουργός Οικονομικών, με τον οικονομικό σύμβουλο της καγκελαρίου Γενς Βάιντμαν. Οι Βάιντμαν και Άσμουσεν δούλευαν στο Πανεπιστήμιο της Βόννης, υπό τον σημερινό πρόεδρο της Μπούντεσμπανκ και υποψήφιο διάδοχο του Τρισέ στην ηγεσία της ΕΚΤ, Άξελ Βέμπερ. Τι περιλαμβάνουν αυτές οι ιδέες;

Ο μηχανισμός στήριξης, στον οποίο προΐσταται ένας άλλος Γερμανός, ο Κλάους Ρέκλινγκ, θα δίνει χρήματα στην Ελλάδα, που θα δανείζεται με χαμηλά επιτόκια για να επαναγοράζει στην τρέχουσα χαμηλή τιμή (76 - 75 στα 100) τα ελληνικά ομόλογα που βρίσκονται στα χέρια των τραπεζών και της ΕΚΤ».

Είναι η παραπάνω «λύση» αναδιάρθρωση; Κι αν είναι, με τίνος τους όρους γίνεται; Της Ελλάδας ή των δανειστών της; Ο Τέλογλου απαντά αβίαστα και στα δύο ερωτήματα:

«Η ελληνική κυβέρνηση και ο κ. Ρέκλινγκ φέρονται, σύμφωνα με πηγές εδώ στη Γερμανία, να έχουν κατ' αρχήν συμφωνήσει σε αυτή τη λύση, που οδηγεί σε μία αναδιάρθρωση, επειδή, ωστόσο, το επιλέγουν οι αγοραστές των τίτλων και όχι ο εκδότης».

Μα, αν αυτό συμβαίνει, τότε πώς όλοι ξορκίζουν την αναδιάρθρωση; Προφανώς θα υπάρχει κάποιος πολύιδιαίτερος λόγος για να συμβαίνουν όλα αυτά. Για κάποιον ιδιαίτερο λόγο θα ισχύει αυτό που αναφέρει αμέσως παρακάτω ο Τέλογλου:

«Η "σιωπηλή" αναδιάρθρωση έχει όλα τα στοιχεία που συζητούνται δημόσια χωρίς να λέγονται με το όνομά τους. Δηλαδή ο μηχανισμός στήριξης δανείζεται με ένα ομόλογο "στο όνομα" της Ε.Ε., χωρίςαυτό να αποκαλείται ευρωομόλογο, και η Ελλάδα κάνει αναδιάρθρωση, χωρίς να την ονομάζει έτσι».

(Μήπως να θυμηθούμε και τον Νουριέλ Ρουμπινί, ο οποίος, σε συνέντευξή του στην ίδια εφημερίδα, έλεγε στις 24 Οκτωβρίου: «Αν δεν θέλετε να την πείτε πτώχευση, μην την λέτε πτώχευση. Πείτε τη αναδιάρθρωση υπό πίεση. Έχει συμβεί τόσες φορές. Και κανείς δεν πιστεύει ότι δεν θα συμβεί και στην περίπτωση της Ελλάδας»).

Λατινική Αμερική του '80

Άρα κάνουμε όντως αναδιάρθρωση και μάλιστα μέσω του ευρωομολόγου; Με άξονα την επαναγοράχρέους, όπως λέει το πρόγραμμα που επεξεργάζονται Βερολίνο και Βρυξέλλες; Πολύ ενδιαφέρον. Πρόκειται για ένα είδος αναδιάρθρωσης το οποίο επελέγη στη Λατινική Αμερική στην κρίση της δεκαετίας του ’80, όπως μας υπενθυμίζει «Το Βήμα της Κυριακής».

Γιατί όμως να περιμένει κάποιος την Κυριακή; Πριν από όλα αυτά τα δημοσιεύματα, την Πέμπτη, το ρεπορτάζ στο Ποντίκι ήταν κάτι παραπάνω από σαφές:

«Μυστικές επαφές με κατόχους ελληνικών ομολόγων στο εσωτερικό της χώρας ξεκίνησε το υπουργείο Οικονομικών, αφού τα μηνύματα που έχει λάβει από όλες τις πλευρές (Ε.Ε., ΔΝΤ, χρηματοπιστωτικοί σύμβουλοι) είναι ότι το χρέος της χώρας μας ξεπέρασε το κόκκινο.

Ασφαλείς πληροφορίες του "Π" αναφέρουν ότι η κυβέρνηση έχει ήδη προσεγγίσει τα ασφαλιστικά ταμεία (τα οποία ελέγχει) που κατέχουν ομόλογα ελληνικού Δημοσίου που λήγουν τις κρίσιμες ημερομηνίες του 2014-2015, όταν δηλαδή η Ελλάδα θα είναι ανήμπορη να εξυπηρετήσει το χρέος και τους τόκους του. Οι διαβουλεύσεις ξεκίνησαν από την περίοδο των γιορτών, ενώ υπόγειες συνομιλίες έχουν ξεκινήσει και με τις κρατικές ελληνικές τράπεζες και σύντομα αναμένεται να "μπουν στον χορό" και οι ιδιωτικές».

Τι είδους αναδιάρθρωση θα πρέπει να περιμένουμε; Από το ίδιο ρεπορτάζ:

«Για να μπορέσει η χώρα μας να αντεπεξέλθει, θα πρέπει η αναδιάρθρωση να γίνει επί του συνόλουτου δημοσίου χρέους, δηλαδή και των ομολόγων που βρίσκονται στα χαρτοφυλάκια άλλων ευρωπαϊκών χωρών, τραπεζών και επενδυτικών κεφαλαίων του εξωτερικού».

Όμως οι εξ υμών συνεπείς αναγνώστες, πριν αρχίσουν τα εκτενή δημοσιεύματα του Σαββατοκύριακου, είχατε ήδη διαβάσει την ανάλυση του Δημήτρη Καζάκη, η οποία περιέγραφε πλήρως τη λογική του μοντέλου ευρωομολόγου που διαβάσατε πιο πάνω:

«Το σχέδιο που έχει ήδη τεθεί στο τραπέζι είναι να λειτουργήσει το ευρωομόλογο σαν ένα είδος"ομολόγων Μπρέιντι". Τα ομόλογα Μπρέιντι ήταν ομόλογα δολαρίου που επινόησε η κυβέρνηση των ΗΠΑ για να αντικαταστήσουν στα τέλη της δεκαετίας του '80 τα δάνεια, κυρίως των χωρών της Λατινικής Αμερικής, που δεν μπορούσαν πλέον να αποπληρωθούν.

Ονομάστηκαν έτσι από τον Νίκολας Μπρέιντι, υπουργό Οικονομικών εκείνη την εποχή των ΗΠΑ. Τα ομόλογα αυτά είχαν διάρκεια από 10 έως 30 χρόνια και τις περισσότερες φορές εκδίδονταν με εγγύηση τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας που τα δεχόταν.

Η εισαγωγή τους διευκόλυνε τις μεγάλες τράπεζες των ΗΠΑ να απεμπλακούν σε μεγάλο βαθμό από το χρέος της Λατινικής Αμερικής, που μέχρι τότε αποτελούνταν κυρίως από τραπεζικά δάνεια. Η υιοθέτηση των ομολόγων Μπρέιντι έστρεψε τις υπερχρεωμένες χώρες να δανειστούν όχι απευθείας από τις τράπεζες, αλλά κυρίως από τις αγορές κεφαλαίου εκδίδοντας ομόλογα.

Έτσι αποτέλεσαν την απαρχή της έκρηξης δανεισμού με ομόλογα που γνώρισε η παγκόσμια οικονομία τη δεκαετία του 1990 και του 2000, μια έκρηξη που επέβαλε όσο ποτέ άλλοτε την ανάγκηπειθάρχησης των υπερχρεωμένων χωρών στις αγορές και φυσικά στα προγράμματα "διαρθρωτικής προσαρμογής" του ΔΝΤ. Κάτι τέτοιο έχουν στο μυαλό τους για την αναδιάρθρωση του χρέους πρώτα της Ελλάδας και έπειτα των άλλων χωρών».

Όσο για το τι θα σημαίνει μια τέτοια εξέλιξη; Ιδού η συνέχεια:

«Σύμφωνα με το Economist (13.1), το σχέδιο της αναδιάρθρωσης θα ακολουθήσει το παράδειγμα τηςΟυρουγουάης ή του Μπελίζε και εκτιμάται ότι μπορεί να εκτελεστεί σε διάστημα έξι μηνών. Φυσικά το τι θα σημάνουν αυτοί οι έξι μήνες για τον λαό και τη χώρα κανείς δεν ενδιαφέρεται. Η ανάγκη για όσο το δυνατόν πιο σύντομη χρονική περίοδο μέσα στην οποία θα επιχειρηθεί η αναδιάρθρωση του χρέους προκύπτει από τη διαχείριση των κοινωνικών αντιδράσεων.

Η περίοδος της αναδιάρθρωσης συνοδεύεται από μερική ή ολική παύση πληρωμών του Δημοσίου προς το εσωτερικό, κυρίως σε μισθούς, συντάξεις, προμήθειες κ.ο.κ., από προληπτικό κλείσιμο των τραπεζών ώστε να αποφευχθούν οι μαζικές αναλήψεις μετρητών, από δεσμεύσεις στη χρηματική κυκλοφορία και τις καταθέσεις.

Όλα αυτά, βέβαια, χωρίς να υπολογίζουμε τις τυχόν παρενέργειες λόγω κοινού νομίσματος. Μια τέτοια εκτεταμένη αναδιάρθρωση δεν έχει ξαναγίνει σε χώρα χωρίς δικό της νόμισμα και με τραπεζικό σύστημα τόσο εξαρτημένο από το εξωτερικό. Γι' αυτό και κανείς δεν ξέρει τι μπορεί να πυροδοτήσει, ακόμη κι αν γίνει ομαλά».

Τι είναι χειρότερο;

Κατόπιν όλων αυτών, γίνεται απολύτως κατανοητό το γιατί όλοι οι υπεύθυνοι για τις μελλοντικές εξελίξεις ξορκίζουν τη λέξη «αναδιάρθρωση». Και γιατί εμείς, εδώ και μήνες, μιλάμε για την επερχόμενη ελεγχόμενη πτώχευση – πολύ πριν το σύνολο των μεγάλων εφημερίδων αρχίσει να τεκμηριώνει τους... παράξενους ισχυρισμούς μας.

Το ερώτημα όμως είναι τι συνιστά σήμερα το σημαντικότερο ζήτημα: Το έγκλημα που οι διάφοροι«αρμόδιοι» (εντός και εκτός της χώρας) ετοιμάζουν εις βάρος της Ελλάδας ή η «ανοχή» και η «απάθεια» της κοινωνίας; Δύσκολο να δοθεί η απάντηση...Από το "Ποντίκι"